Oeigoeren in Turkije vrezen uitleveringsverdrag met China
Oeigoeren in Turkije zijn bezorgd over een uitleveringsverdrag tussen China en Turkije. Dat verdrag werd eind december door het Chinese volkscongres geratificeerd. China wil dat Turkije er ook een handtekening onder zet; het Turkse parlement moet er nog over beslissen.
Oeigoeren vrezen dat het verdrag zal leiden tot het uitleveren van Oeigoerse vluchtelingen en dissidenten. Ze roepen de Turkse regering op het verdrag niet te ondertekenen.
Iedere dag demonstreren tientallen Oeigoeren bij het Chinese consulaat in Istanbul tegen het verdrag. In stilte staan ze op straat, ze houden foto's van vermiste familieleden omhoog. Familieleden die door China worden vastgehouden in heropvoedingskampen, werkkampen of in de gevangenis.
Zo heeft Medine Nazimi niets meer van haar zus gehoord, sinds die op reis ging naar China:
"Dit is mijn zus, ik weet niet waar ze is, of ze nog leeft", zegt Medine Nazimi terwijl ze een foto omhoog houdt met in het Engels en Turks de tekst 'waar is mijn zus?'. Anderen houden foto's omhoog van broers, ouders, grootouders. Allemaal vertellen ze verhalen over onderdrukking, gedwongen arbeid en heropvoedingskampen, die ze concentratiekampen noemen.
Medines zus studeerde aan een universiteit in Istanbul. Ze werd vier jaar geleden opgepakt toen ze terug was gegaan naar de regio Xinjiang om haar zieke moeder te helpen. "We zijn geen criminelen. Mijn zus spreekt vier talen, ze heeft geen heropvoedingskamp nodig", aldus Medine.
Gemunt op Oeigoeren
Dit keer richten de Oeigoeren hun protest niet alleen aan China, maar ook aan de Turkse regering. Het nieuws over het verdrag tussen China en Turkije gaat als een schokgolf door de Oeigoerse gemeenschap. Voor hen is het duidelijk dat China het met dit verdrag op de Oeigoerse gemeenschap heeft gemunt. Veel Oeigoeren zijn in Turkije op een tijdelijke verblijfsvergunning.
"Als Turkije het verdrag goedkeurt dan vrees ik het ergste", zegt Mirzehmet Ilyasoglu, een van de organisatoren van het protest. Onder zo'n verdrag moet Turkije Chinese paspoorthouders uitleveren die verdacht worden van criminele activiteiten. "We weten al lang dat China ons al verdacht vindt omdat we Oeigoeren zijn."
De eigenaar van een kleine Oeigoerse boekhandel in de wijk Zeytinburnu zegt de druk op de Oeigoeren in Turkije de laatste tijd groter is geworden. Hij krijgt regelmatig dreigtelefoontjes, vertelt hij. "Van mensen die werken voor de Chinese inlichtingendiensten. Ze zetten me onder druk door mijn familieleden te noemen die nog in China zijn. Ze vragen me om voor ze te werken."
Zijn winkel ligt vol met boeken die in China verboden zijn. Boeken over de geschiedenis van de Oeigoeren, boeken over de Islam. Zo wil hij de Oeigoerse cultuur levend houden. "Bijna alle schrijvers die hier staan, zitten in China in de gevangenis".
Nu zit hij in een deportatiecentrum. We weten niet wat er met hem zal gebeuren.
Ook de Turkse autoriteiten maken het de Oeigoeren steeds moeilijker, zegt hij. Op 30 december kwamen vier Turkse politieagenten zijn winkel binnen. "Ze arresteerden mijn medewerker, een jonge jongen die nog geen vlieg kwaad doet", zegt hij. "Ze zeiden dat ze een melding over hem hadden binnengekregen en namen hem mee. Nu zit hij in een deportatiecentrum. We weten niet wat er met hem zal gebeuren."
Activisten melden dat er vaker Oeigoeren lange tijd in een deportatiecentrum worden vastgehouden. Er zouden ook Oeigoeren zijn uitgezet naar derde landen, zoals Tadzjikistan, waarna ze alsnog naar China zijn overgebracht.
50.000 Oeigoeren in Turkije
In Turkije wonen naar schatting 50.000 Oeigoeren. Zij zijn cultureel verwant aan de Turken, spreken een Turkse taal en hebben hetzelfde geloof. Duizenden vluchtelingen trokken naar Turkije en werden aanvankelijk met open armen ontvangen.
Maar economische banden tussen China en Turkije zijn de afgelopen jaren versterkt. Turkije kampt met een economische crisis en heeft Chinese investeringen hard nodig. Zo probeert China druk uitoefenen op Turkije, zeggen experts.
In 2017 zetten president Erdogan en de Chinese president Xi Jinping het uitleveringsverdrag al op papier. Het officiële doel was gezamenlijk op te treden tegen terrorisme. In diezelfde periode stegen de Chinese investeringen in Turkije.
Terwijl de Turkse regering niets loslaat over het uitleveringsverdrag, grijpen oppositiepartijen het Oeigoeren-dilemma met beide handen aan. "Het is niet het Turkse volk, maar het is de Turkse regering die de Oeigoeren laat vallen", zegt Selcuk Ozdag van de Partij voor de Toekomst, een partij die is afgesplitst van Erdogans AKP. "Zij zijn nu stil, blind en doof voor alle mensenrechtenschendingen in China in ruil voor economische belangen. We horen geen woord van Erdogan, die zich altijd presenteert als de leider van de moslims."
Ook zijn er aantijgingen dat China Turkije nu onder druk probeert te zetten met coronavaccins. Turkije bestelde 50 miljoen doses van de Chinese farmaceut Sinovac, de eerste 3 miljoen doses zijn vorige week aangekomen.
"Het is duidelijk dat China misbruik maakt van de zwakheden van Turkije. Het wordt hoog tijd dat de regering hier openheid over gaat geven," aldus Ozdag.
Het is niet bekend wanneer het Turkse parlement zich buigt over het uitleveringsverdrag met China. Medine heeft nog hoop dat de Turkse regering de Oeigoeren niet in de steek zal laten.
"China heeft geld. Maar gerechtigheid is toch belangrijker dan Chinees geld?"