Kritiek op de lockdown: 'Niet streng genoeg' tot 'verlenging is buitenproportioneel'

De lockdown in Nederland geldt tot zeker 9 februari, heeft het kabinet vanavond bekendgemaakt. Hoewel verschillende sectoren zich grote zorgen maken over de verlenging, zegt 72 procent van de Nederlanders de maatregelen te steunen. Maar er is ook kritiek.

Econoom Robin Fransman en huisarts André Steketee horen bij de 16 procent die de maatregelen niet vindt opwegen tegen de maatschappelijke schade die ze aanrichten. Terwijl Jaap Stronks, oprichter van Containment.nu, liever een nog strengere lockdown zou zien.

In de video zie je hun belangrijkste kritiekpunten; daaronder vertellen ze uitgebreider waarom ze zich hard maken voor ander beleid.

Huisarts André Steketee voorziet dat de verlenging van de lockdown averechts zal werken. "De schade is groter dan het aantal levensjaren dat we nu winnen", zegt hij. In zijn huisartsenpraktijk ziet hij dat mensen pas langskomen als de klachten ver zijn gevorderd. Vanaf het begin van de huidige lockdown pleit hij er daarom voor dat het kabinet nogmaals kijkt naar de proportionaliteit van de maatregelen.

Steketee ontkent niet dat de hoeveelheid coronapatiënten een enorme druk legt op de capaciteit in ziekenhuizen, maar hij vindt dat er meer gedaan moet worden om te voorkomen dat mensen daar terechtkomen. "Als huisartsen worden we momenteel helemaal niet in de gelegenheid gesteld om te behandelen, we kunnen alleen maar wachten tot een patiënt er zodanig slecht aan toe is dat hij moet worden opgenomen."

Sinds het begin van de lockdown is minder preventief bevolkingsonderzoek gedaan naar bijvoorbeeld borstkanker, zegt Steketee. "Terwijl we weten dat hoe eerder de ziekte wordt gesignaleerd, hoe beter er kan worden behandeld. En die mensen zien we nu niet in de praktijk."

Ook weet hij vanuit zijn eigen huisartsenpraktijk dat er meer jongeren met zelfmoordgedachten rondlopen, dat er meer mensen opgenomen worden binnen de geestelijke gezondheidszorg en dat eenzame ouderen nog eenzamer worden. "Ik zie elke dag het leed van mensen die bij mij in de wachtkamer komen."

Steketee wil dat er andere aanpak komt waarin risicogroepen worden beschermd, en waarin de kennis en mankracht in de eerstelijnszorg optimaal wordt ingezet. "Op dit moment voel ik me buitenspel gezet als huisarts, terwijl ik graag ingezet wil worden om te voorkomen dat mensen in het ziekenhuis terechtkomen."

Het burgerinitiatief Containment.nu van Jaap Stronks zou het liefst een strengere lockdown zien. "Er zit natuurlijk niemand te wachten op verlenging van deze halve lockdown, maar versoepelen kan ook niet. Daarom moeten we naar een korte strenge lockdown om het virus onder controle te krijgen, zodat het makkelijker beheersbaar blijft."

Stronks vindt dat de overheid de situatie met "zwabberend beleid" uit de hand heeft laten lopen. Er moet volgens hem per direct worden gewerkt aan het 'duurzaam' indammen van het virus.

De maatregelen die er zijn moeten volgens Stronks beter worden nageleefd en worden gehandhaafd, desnoods afgedwongen met boetes. "Iedereen moet veel meer gezichtsmaskers gaan dragen, ook op het werk en zeker ook in de zorg. We moeten meer doen aan preventie, en de winkels die nu nog open zijn moeten zoveel mogelijk dicht." Een avondklok, waarover het kabinet nu een spoedadvies wil, noemt hij een laatste redmiddel.

Draagvlak voor zo'n strenge lockdown zal volgens hem opnieuw bij burgers moeten worden gecreëerd. "De afgelopen maanden is dat behoorlijk afgekalfd. We weten niet hoe de exitstrategie eruit ziet, doordat het beleid inconsistent is en slecht wordt onderbouwd. Het wordt op die manier lastig om mensen mee te krijgen."

De verlenging van de lockdown kan volgens Stronks dus niet zonder aanscherping, maar vooral niet zonder transparantie over de maatregelen. "Draagvlak komt er pas wanneer er een duidelijke strategie voor de lange termijn wordt geschetst. We missen een stip aan de horizon."

Robin Fransman is econoom en onderdeel van het collectief HerstelNL, dat pleit voor risico-gestuurde maatregelen. Deze groep van artsen, economen, beleidsonderzoekers en wetenschappers maakt zich zorgen over de langetermijngevolgen die de lockdown heeft op de maatschappij.

"De onderwijsachterstanden, werkloosheid en faillissementen die nu ontstaan, leiden tot meer chronische ziekten en een lagere leeftijdsverwachting. Die relatie is in verschillende studies al aangetoond", legt Fransman uit.

Hij vindt de reactie van het kabinet op de pandemie te emotioneel en vooral gericht op de korte termijn. "Ik denk dat bijna iedereen in Nederland dit wel ziet, maar dat we niet meer weten hoe we eruit kunnen komen. Mensen zijn verschrikkelijk bang gemaakt en voor de politiek is het moeilijk om afscheid te nemen van lockdowns. Want welk signaal wordt dan gegeven? Dat de vorige lockdowns geen zin hadden."

Fransman: "We sluiten nu iedereen op, terwijl we weten dat niet iedereen even vatbaar is voor het virus. We moeten naar een vorm waarin we kwetsbare mensen meer beschermen en faciliteren dan nu, en tegelijkertijd gezonde mensen zelf laten kiezen hoeveel risico ze willen nemen."

Hij licht toe dat het niet de bedoeling is dat kwetsbare mensen worden opgesloten en gezonde mensen alles kunnen doen wat ze willen. Om dat te voorkomen zou er bijvoorbeeld gewerkt moeten worden met 'veilige tijden' in de horeca, musea en winkels, die gereserveerd kunnen worden door kwetsbare mensen. Fransman gelooft dat mensen zelf in staat zijn om te oordelen tot welke groep ze horen.