'Nederland wereldwijd koploper in matrasrecycling'

• 

  Merel Stikkelorum

  Redacteur Binnenland

Jaarlijks worden ongeveer 1,6 tot 1,8 miljoen matrassen afgedankt in Nederland. Een stapel van ongeveer duizend Eiffeltorens op elkaar. De afgelopen twee jaar heeft de recycling hiervan een enorme vlucht genomen.

"Nederland loopt voorop op het gebied van matrasrecycling", zegt Jan Nieuwenhuis, voorzitter van het overlegorgaan waarin overheid en bedrijfsleven overleggen over de recycling van matrassen. "De capaciteit is de laatste jaren enorm uitgebreid."

Twee jaar geleden belandde twee derde van al die matrassen nog in de verbrandingsovens, met een enorme CO2-uitstoot tot gevolg. Slechts een derde werd gerecycled tot bijvoorbeeld judomatten, isolatiemateriaal en ondertapijt.

Bekijk hier hoe het recyclingproces eruit ziet:

Dat is in hoog tempo veranderd. De twee matrasrecyclingbedrijven in Nederland, Retourmatras en Matras Recycling Europe (MRE), zeggen dit jaar respectievelijk 900.000 en 500.000 matrassen te recyclen. Dat betekent dat ongeveer driekwart van alle afgedankte matrassen gerecycled wordt.

Daarmee is Nederland wereldwijd koploper op het gebied van matrasrecycling, zegt ook Jacqueline Cramer, hoogleraar Duurzaam Innoveren aan de Universiteit Utrecht. Zij nam een aantal jaren geleden het initiatief om met de matrasfabrikanten om de tafel te gaan zitten om te praten over de recycling van hun producten.

En dat is belangrijk. Want niet alleen is de CO2-uitstoot bij verbranding van de matrassen enorm. Het verbranden op zich is ook een probleem. Matrassen branden zó goed, dat ze schade kunnen toebrengen aan de verbrandingsovens. Daarbij kunnen opgeslagen natte matrassen spontaan in brand vliegen, doordat de materialen gaan 'broeien'.

De vijf grootste producenten, IKEA, Beter Bed, Auping, Swiss Sense en Hilding Anders, namen uiteindelijk het initiatief voor een zogeheten 'vrijwillige producentenverantwoordelijkheid'. Die wordt in de loop van dit jaar algemeen verbindend verklaard door de overheid. Oftewel: dan moet de hele sector zich eraan houden.

Het betekent dat de producenten gaan opdraaien voor de kosten van de recycling, een kleine 10 euro per matras. "Het is het principe van: de vervuiler betaalt", zegt Nieuwenhuis. Nu draaien vooral gemeenten ervoor op. "Straks komt het dus voor rekening van degene die het matras op de markt brengt." Die zal de kosten overigens weer doorberekenen aan de consument.

Doel al gehaald

De doelstelling van de sector is dat per 2028 driekwart van alle afgedankte matrassen wordt gerecycled. Dat doel is dus nu al gehaald, nog voordat de producentenverantwoordelijkheid in gaat. Volgens Nieuwenhuis komt dat doordat de recyclers vooruitlopend hierop hun capaciteit enorm hebben uitgebreid. "De matrasrecyclers zagen daardoor aankomen dat er meer markt kwam."

Retourmatras kon grote partijen uit de sector aantrekken als kapitaalkrachtige mede-investeerders. Sinds anderhalf jaar zijn IKEA, de grootste matrasverkoper van Nederland, en afvalverwerker Renewi ieder voor een derde eigenaar naast oprichter Nanne Fioole. "Met hun komst zijn de vleugels opengegaan om verder te kunnen vliegen", aldus Fioole.

In anderhalve minuut

Eind vorig jaar opende het bedrijf zijn derde fabriek waar matrassen in nog geen anderhalve minuut ontmanteld worden en dit jaar volgen er nog twee. De belangstelling vanuit het buitenland is enorm, zegt directeur Fioole. "Er is al vanuit twintig landen interesse om ons concept over te nemen."

Ook concurrent MRE timmert hard aan de weg. Vorig jaar groeide de capaciteit al met 40 procent, aldus Ruud Kortink. Dit jaar wordt die naar verwachting nog eens verdubbeld, naar ongeveer één miljoen.

Weggegooid

Op dit moment is er vooral sprake van zogenoemde 'laagwaardige' recycling in de vorm van onder meer isolatiemateriaal. Dat moet uiteindelijk veranderen, zegt Nieuwenhuis. "Alle grote producenten zijn daarom nu bezig om matrassen anders te gaan ontwerpen. Matrassen moeten makkelijker uit elkaar te halen zijn. De onderdelen moeten niet meer verlijmd worden en er moet een ander soort schuim worden gebruikt. Dan kan er bijvoorbeeld weer een ander matras van worden gemaakt."

Matrassen- en beddenfabrikant Auping uit Deventer heeft al zo'n matras op de markt gebracht dat volledig gerecycled kan worden tot een nieuw exemplaar. Daarmee is het bedrijf een voorloper in de sector.

Volgens Nieuwenhuis is het niet alleen een maatschappelijke verantwoordelijkheid van matrasproducenten om zich in te spannen voor recycling. "Het wordt ook steeds meer een marketinginstrument. Consumenten worden steeds gevoeliger voor hoe duurzaam producten zijn."