'Het deed pijn, want er was bij Ajax nooit onenigheid tussen zwart en wit'

"Het deed pijn bij het bestuur", bekent Ajax' voormalig penningmeester Arie van Os, een kwart eeuw na dato. "Het werd een splijtzwam", erkent oud-trainer Louis van Gaal. En Edgar Davids? Hij denkt er nog steeds het zijne van.

Uit alle gesprekken die Andere Tijden Sport met de hoofdrolspelers voerde, blijkt dat het nog altijd een heikel punt is: het salarissysteem dat in Amsterdam werd ingevoerd toen de successen van Ajax onder coach Van Gaal hun piek bereikten.

ABC-systeem

"We dachten juist iets goeds te doen voor de saamhorigheid, maar dat werkte niet", aldus Van Os. De drie salarisgroepen (A, B en C) hadden duidelijkheid moeten scheppen in het najaar van 1995, ze hadden scheve ogen in de selectie moeten voorkomen.

Maar het werkte averechts. Het elftal viel er mede door uiteen.

Het ontstond in een vliegtuig, de wens om de succesvolle spelersgroep van Van Gaal zo lang mogelijk bijeen te houden. Ajax had zojuist Real Madrid in Spanje vernederd, met een staande ovatie van het publiek in Estadio Santiago Bernabéu als ultieme waardering.

Maar alvorens het idee helemaal uit te werken, toetste Van Os het bij Van Gaal. De trainer was van mening dat niet iedereen in de A-groep moest. "Wij hadden spelers die met 16 jaar al in het eerste kwamen. Dan hoef je nog niet zoveel te verdienen als iemand die 33 en de aanvoerder is. Die alles al heeft meegemaakt en die ook dat niveau nog steeds aankan."

Ook de spelersraad werd door Van Os gehoord. Daarin zaten onder anderen Danny Blind, Finidi George en Ronald de Boer. Blind: "Wij vonden dat die A-groep uit veel meer spelers moest bestaan."

De spelers die uiteindelijk in de A-groep belandden? In 2008 somde de voormalig financieel directeur van Ajax, Maarten Oldenhof, de namen op: "Jari Litmanen, Marc Overmars, Blind, Frank en Ronald de Boer, Edwin van der Sar. Dat waren allemaal jongens die goed verdienden."

Hij schetste ook de verschillende bedragen: spelers in de A-groep verdienden 900.000 gulden, tegenover 600.000 gulden voor spelers in de B-groep en 150.000 gulden voor spelers in de C-groep. "Blind verdiende zes keer zoveel als Patrick Kluivert."

Blind was in 1995/1996 de aanvoerder van Ajax en telde 34 lentes. Kluivert was pas 19 jaar. Maar net als Kluivert werden ook basisspelers als Davids (22 jaar), Winston Bogarde (25) en Michael Reiziger (22) niet in de A-groep ingeschaald.

Hoe logisch Van Os en Van Gaal de verdeling ook vonden, het leidde gedurende het seizoen 1995/1996 tot veel frustraties bij spelers, met name bij Davids.

Davids zegt daar nu over: "Iedereen was best wel gelijk. We waren de beste op onze positie, één tegen één was bijna iedereen superieur. Litmanen was fantastisch, Ronald de Boer was fantastisch, Patrick was fantastisch bezig, Marc was ook ongeëvenaard. Iedereen was wel gelijk, dat zag je ook op de trainingen. Maar in salaris was het toch anders."

Het verschil in honorering werd door enkele spelers gezien als een verschil tussen zwart en wit. "Onbegrijpelijk", zegt Van Os. "Omdat ik nooit heb gemerkt dat er binnen de groep en binnen de betalingen die plaatsvonden, onenigheid was tussen zwart en wit. Dat heb ik nooit kunnen merken."

Davids en Reiziger vertrokken aan het eind van het seizoen 1995/1996 transfervrij naar AC Milan. Ze konden in Italië meer geld verdienen.

Kabel

Voor de buitenwereld barstte de bom niet bij Ajax, dat in dat seizoen nog de Champions League-finale haalde en die pas na strafschoppen verloor van Juventus, maar bij het Nederlands elftal.

Tijdens het EK van 1996 legde bondscoach Guus Hiddink zijn oor te luister bij onder anderen Blind en dat was weer tegen het zere been van Davids, die in de tweede wedstrijd van Oranje niet werd opgesteld. Hij uitte forse kritiek en werd weggestuurd door Hiddink.

Er kwamen berichten naar buiten van een 'kabel' binnen Oranje, een groepje bestaande uit zwarte spelers die alleen met elkaar zouden optrekken. Hiddink eiste dat de selectie het onderling zou uitpraten.

Bij het Ajax-bestuur liet het zijn sporen na. Toenmalig voorzitter Michael van Praag heeft het er nog altijd niet graag over. "Daar wil ik buiten blijven, hoor, die discussie. Want dat is namelijk helemaal niet waar."

Ronald de Boer begreep het gevoel bij zijn medespelers wel. "Als je ziet hoeveel jongens van kleur niet die A-status hebben gekregen, kan ik mij dat heel goed voorstellen. Dat is pijnlijk, dat is jammer. We waren echt een vriendenteam, we gingen door het vuur voor elkaar. Daar had geen kleur mee te maken."

Gekrenkt

Van Os: "We hadden ook een hele hechte ploeg, daar lag het niet aan. Daarom heeft het ons zo verbaasd en ook een beetje gekrenkt dat dat plotseling zo naar buiten kwam."

Van Gaal verklaart de verdeling: "We hadden de gedachte dat een jongere speler niet al te veel geld moest hebben, anders kreeg hij het veel moeilijker om te managen. Voor zichzelf. En dat had ook weer invloed op zijn prestaties."

Maar Van Gaal erkent nu dat het systeem niet heeft gewerkt. "Die ABC-indeling is een probleem geworden. Het werd een splijtzwam. Omdat iedere speler van zichzelf denkt dat hij beter is dan die andere. Iedereen ging zich ertegen verzetten en dat had ook weer invloed op de prestaties."

Doodsbrieven

Het heeft Van Gaal pijn gedaan dat er gedacht werd dat de indeling met kleur te maken zou hebben. "Ja, natuurlijk. Als er één trainer de donkere speler heeft opgesteld, ben ik het wel geweest."

"En ik ben zelfs bedreigd met doodsbrieven dat ik zoveel donkere spelers heb opgesteld. Dat was echt schandalig. Maar goed, daar heb je mee te dealen als manager."

Van Os snapt de onvrede bij Davids nog altijd niet volledig. "Hij gooide het op het zwart-wit-zijn. Dat mag je niet doen. Maar dat deed hij. Dat heeft me dus pijn gedaan. En het hele bestuur ook, trouwens."

Davids: "Waren ze gekrenkt? Dat is dan aan hen. Maar als ze zien wie er allemaal klagen, dan moeten ze het maar zelf weten."

De teammanager in die tijd, David Endt, begrijpt de emoties. "Het was natuurlijk zo dat veel van de jongere spelers een kleur hadden. Dan is het makkelijk zo neergezet dat het daarmee te maken heeft. Ik geloof niet dat het in de basis een rol heeft gespeeld."

"Maar ik snap wel dat het zo gevoeld kan hebben."

Bosman-arrest

Betrokkenen denken niet dat de onvrede de hoofdreden is geweest voor het snel uiteenvallen van het succesvolle Ajax-team onder Van Gaal. Dat had vooral met het Bosman-arrest, uit datzelfde jaar, en de vele aflopende contracten te maken.

Clubs hoefden na dat arrest geen transfersom meer te betalen nadat een contract was afgelopen. Dat had grote gevolgen voor Ajax. Spelers waren gratis op te halen. "AC Milan stond ze met open armen op te vangen: kom maar", weet Ronald de Boer nog.

Medio 1996 maakten Davids en Reiziger transfervrij de overstap naar Milan, een jaar later deden Bogarde en Kluivert hetzelfde.

Was het anders gelopen, dan had Ajax ook in de jaren negentig drie keer de Europa Cup kunnen winnen, meent Blind: "Het had gekund, maar het is niet gebeurd."

Bekijk hieronder deel één van het tweeluik over het Ajax uit de jaren 90, met onder meer de successen in de UEFA Cup, Champions League en de wereldbeker: