Aanpakkers overlastgevende asielzoekers: 'Er is een zerotolerancebeleid'
Overlastgevende asielzoekers uit veilige landen zijn gemeenten en Rijk een doorn in het oog. Ze verpesten het draagvlak voor de opvang van vluchtelingen. Het is een belangrijke reden waarom gemeenten nu geen nieuwe opvanglocaties aanbieden, terwijl die vanwege de overvolle asielzoekerscentra hoognodig zijn.
Sinds een jaar worden de gemeenten met azc's bijgestaan door speciale functionarissen die overlast van asielzoekers moeten aanpakken. Deze zogenoemde ketenmariniers hebben van het ministerie van Justitie opdracht gekregen om lokale problemen snel aan te pakken. We spraken hen over hun ervaringen.
Henk Wolthof is sinds vorig jaar ketenmarinier en gaat over de centra in het noorden van het land. "In de meeste gaat het uitstekend", stelt Wolthof. "In Sneek zijn weinig problemen doordat bewoners meehelpen met het onderhoud van het azc", beschrijft hij zo'n positief voorbeeld. "Ze verzorgen bijvoorbeeld gezamenlijk de plantenbakken, daardoor is er sociale controle". Op andere locaties zijn weer wijkagenten actief, wat ook helpt bij het beperken van overlast.
Aangifte
Winkeliers uit Ter Apel hebben gezegd dat ze geen aangifte deden omdat het te veel tijd kost om naar het politiebureau te rijden in een dorp kilometers verderop. Daarom richt Wolthof zich ook op winkeliers.
"We geven veel voorlichting over de mogelijkheden om diefstal te voorkomen. Als het wel gebeurt, adviseren we ze aangifte te doen. We wijzen ze op de Soda-regeling." Winkeliers kunnen daarmee 181 euro krijgen als onkostenvergoeding voor de tijd die aangifte doen kost.
Wolthof wil dat er genuanceerd naar wordt gekeken. "Op de lijst van grootste overlastgevers staan zo'n 350 mensen. Op een totaal van 27.000 mensen in de asielopvang is dat dus maar een heel klein deel."
Het aantal aangiftes stijgt omdat nu alles geregistreerd wordt, zegt Wolthof. "Er is een zerotolerancebeleid in de azc's. Vroeger werden mensen misschien met te zachte hand aangepakt, maar dat is niet meer zo. Alles wordt gemeld. Door de betere registratie lijken de overlastcijfers te stijgen. Maar dat is vertekend."
Petitie
Dankzij de ketenmariniers zijn er in Ter Apel en Budel sobere opvanglocaties gekomen voor overlastgevers. In Ter Apel leidt dat niet tot nieuwe problemen, maar er komen wel klachten uit Budel.
Inwoner Peter Looijmans is initiatiefnemer van een petitie die aandacht vraagt voor toegenomen onveiligheid, vooral sinds de komst van de overlastgevers. Volgens Looijmans worden incidenten als winkeldiefstal en inbraken onderschat en zelfs gebagatelliseerd. Hij heeft nog weinig vertrouwen in de ketenmarinier.
Looijmans houdt de incidenten bij:
Dat vertrouwen is er wel bij burgemeester Roland van Kessel. Hij is blij met de snelle aanpak van problemen door de mariniers en de speciale toolkit met maatregelen die zij hebben ontwikkeld. Van Kessel hoopt dat overlastgevers voortaan wegblijven, zodat het draagvlak voor asielopvang niet verder wordt ondermijnd.
70 maatregelen
Volgens ketenmarinier Wolthof denken gemeenten bij overlast vaak ten onrechte dat ze niks kunnen doen. Hij somt op: "Gebiedsverboden, winkelverboden, een ov-verbod. We wijzen hen daarop en kijken of we bestaande maatregelen kunnen aanpassen". De mariniers hebben 70 maatregelen op een rij gezet voor lokale partijen.
Wolthof is ervan overtuigd dat de aanpak aanslaat. "We zien dat mensen verdwijnen voordat ze naar de speciale sobere opvang moeten. En die mensen treffen we ook later niet meer aan in Nederland. Dat wijst erop dat ze ons land hebben verlaten".
Cor de Lange, oud-chef van de vreemdelingenpolitie in Noord-Nederland, is sinds 2019 als ketenmarinier betrokken bij de aanpak van overlastgevende asielzoekers. "De meesten komen uit Marokko, Algerije en Tunesië. Zij kennen elkaar vaak, een deel van hen is minderjarig."
De Lange probeert te achterhalen of er een organisatie achter zit. "Die minderjarigen zijn dat daders? Is dat mobiel banditisme? Of zijn het slachtoffers? Je hoort immers ook steeds meer verhalen over uitbuiting van minderjarigen in Europa."
Hij vraagt zich af waarom de Marokkaanse jongens van de derde en vierde generatie, vaak niet eens in Marokko geboren, door Europa trekken. "Doen ze dat allemaal uit vrije wil?"
Omdat er nog zoveel onbekend is, ziet De Lange een oplossing voor de problemen in nauwere Europese samenwerking: "Het lastige van Europese uitwisselingsinformatie is dat je alleen informatie krijgt als mensen een onherroepelijk vonnis hebben. Of ze eerder zijn aangehouden of betrapt, wordt nergens bijgehouden."
Sibel Yildiz, tot voor kort officier van justitie, is in september begonnen als ketenmarinier. Samen met Jur Verbeek houdt zij het zuidelijke deel van het land in de gaten.
Yildiz wil meer zicht krijgen op de alleenstaande minderjarige vreemdelingen die overlast veroorzaken. "Als je geen ander leven gewend bent, dan is dit misschien normaal voor je. Sommige jongeren zijn zo beschadigd, die zijn moeilijk aan te spreken en ze leven van dag tot dag. Er is vaak sprake van verslavingsproblematiek."
Juist die groep is lastig aan te pakken. "Jongeren genieten meer bescherming", legt Yildiz uit. "Ze mogen vanwege het jeugdrecht niet worden opgevangen in de speciale sobere opvang. De straffen zijn ook milder."
Ook uitzetting is veel ingewikkelder: "Iemand die nog geen 18 is, kun je alleen uitzetten als hij zelf meewerkt of als er adequate opvang is in het land van herkomst, bijvoorbeeld bij familie. Ze kunnen vanaf 16 jaar wel naar de versoberde opvang, maar het is niet wenselijk om ze tussen volwassenen op te vangen."
