Tientallen communistische partijcomités binnen Nederlandse bedrijven in China
Uitgelekte databestanden laten voor het eerst zien op welke schaal leden van de Communistische Partij zich binnen het Nederlandse bedrijfsleven in China hebben verenigd. DSM, Philips en Unilever, technologiereuzen als ASML en NXP. Stuk voor stuk zijn ze actief in China, en allemaal hebben ze een of meerdere partijcomités geïnstalleerd.
Partijcomités zijn een verlengstuk van de partijtop in het bedrijfsleven. Volgens de Chinese wetgeving zijn private ondernemingen met meer dan drie partijleden verplicht ruim baan te maken voor partijcomités, maar tot nu toe was onbekend in hoeverre ook buitenlandse ondernemingen daar gevolg aan hebben gegeven. Nederlandse bedrijven met activiteiten in Shanghai huisvesten gezamenlijk zeker 45 partijcomités, blijkt uit niet eerder gepubliceerde informatie.
Binnen de verschillende onderdelen van het tot voor kort Brits-Nederlandse Unilever zijn alleen al in Shanghai bijna 450 medewerkers via verschillende comités verenigd onder de vlag van de Communistische Partij. Zeker 340 werknemers zijn verbonden aan een van de negentien partijcomités die verbonden zijn aan Philips-kantoren en fabrieken in de havenstad. Accountants- en advieskantoor KPMG telt 700 leden verdeeld over negen comités in Shanghai.
De dataset beslaat in totaal twee miljoen partijleden, veelal in en om Shanghai, die verbonden zijn met ruim 77.000 bedrijven en instanties.
Stoel aan de bestuurstafel
Sinds 2017 is de druk vanuit de partijtop om de partijcomités een stem te geven bij belangrijke bedrijfsbeslissingen toegenomen. In sommige gevallen wordt zelfs aangedrongen op een stoel aan de bestuurstafel. "Ontwikkel een team van mensen in de private sector die de partij standvastig volgen", stelde Peking dit najaar in een belangrijk beleidsdocument. "Verzamel majestueuze krachten en werk samen om de Chinese droom te realiseren."
Deze informatie zou toch alleen zichtbaar moeten zijn voor leden van het partijcomité?
Waar het databestand precies vandaan komt, is niet duidelijk. "Vermoedelijk gaat het om een lokale server van de Communistische Partij in Shanghai", zegt cybersecurity-expert David Robinson van Internet 2.0. De bestanden circuleerden op berichtenapp Telegram. Via IPAC, een alliantie van parlementariërs, kwamen de bestanden bij hem terecht. Namen, adressen, telefoonnummers en werkgevers waren eenvoudig door de NOS te verifiëren.
"Deze informatie zou toch alleen zichtbaar moeten zijn voor leden van het partijcomité?", luidt de reactie van een voormalig medewerker van chipfabrikant NXP, geconfronteerd met zijn persoonlijke informatie uit het Excel-document. Hij is een van de in totaal 45 medewerkers die op het moment van het lek in Shanghai waren aangesloten bij de partijcel van de Nederlandse halfgeleidergigant. Hij zegt inmiddels een andere baan te hebben.
Uit de lijst valt verder te achterhalen dat voedings- en chemiegigant DSM in Shanghai in 2016 twee partijcomités telde met in totaal 33 leden. Ook binnen ABN Amro (2 leden) en ASML (11) is een partijcomité opgetuigd, zo valt te lezen. Bij de Nederlandse chipmachinebouwer hebben onder meer medewerkers in 'customer support', verschillende engineers en een belangrijke IT-manager zich aangesloten bij het partijcomité. Welke activiteiten zij daarin precies ontplooien, is niet duidelijk. Betrokkenen willen er liever niet over praten.
Invloed nihil
ABN Amro laat in een reactie aan de NOS weten dat een personeelslid lid mag zijn van een politieke partij en dat een bestuursfunctie of andere rol binnen de partij als nevenfunctie moet worden opgegeven. "Mocht er al sprake zijn van een partijcomité, dan is de invloed daarvan nihil", zegt een woordvoerder. De bevoegdheden van het lokale kantoor zijn volgens hem beperkt en hebben geen invloed op de bedrijfsvoering.
ASML stelt dat het hebben van een partijcomité gangbare praktijk is in China en bovendien geen geheim. "Geen van onze beslissingen wordt beïnvloed door dit comité", zegt een woordvoerster. "Geen van hen zit in het managementteam van ASML China."
Macht partijcomités beperkt
In de meeste gevallen gaat het om studiesessies over partij-ideologie, zegt een insider, die niet met zijn naam genoemd willen worden vanwege de gevoeligheid van de zaak. Anders dan bij Chinese staatsbedrijven lijkt de macht van partijcomités binnen de meeste buitenlandse bedrijven beperkt. In een eerdere enquête van de European Union Chamber of Commerce (EuCham), de lobbyclub van Europese bedrijven in China, stelde ruim een kwart van de ondervraagden dat de Communistische Partij "aanwezig'" is, maar 'niet actief' invloed uitoefent. 8 procent zegt dat dat wél zo is.
Gewezen wordt op vertragingen bij besluitvorming of de mogelijkheid om beslissingen te vetoën. 43 procent van de leden zei dat het bedrijfsklimaat wel "meer politiek" is geworden.
"De grootste druk die de partij uitoefent, gebeurt door bestuurders die naast hun werkzaamheden binnen het bedrijf ook een rol vervullen binnen de partij", zegt een bron in het bedrijfsleven. De invloed van de partijcomités lijkt, op dit moment, nog van ondergeschikt belang.
Best presterende studenten
De meeste buitenlandse hightechbedrijven in China (zoals ook gebruikelijk is bij ambassades en consulaten) beschikken over zogeheten firewalls. Slechts een select deel van de werknemers, partijlid of niet, heeft daardoor toegang tot gevoelige informatie. Risico's voor lekken komen vooral van oud-werknemers die ervaring of bedrijfsgeheimen meenemen naar een ander bedrijf, zoals ASML ondervond.
Dat er ook bij Nederlandse bedrijven partijleden rondlopen, is niet verwonderlijk. Op Chinese scholen en universiteiten geldt dat de best presterende studenten vaak al ver voor hun afstuderen door docenten worden uitgenodigd lid te worden van communistische jeugdbewegingen. Iets dat door velen wordt gezien als een voorrecht.