Loonstijgingen cao's nu al lager, 'werkgevers misbruiken corona'
Lonen van werknemers die onder een cao vallen, stijgen nu al minder hard door de crisis. Normaal gesproken bewegen lonen met veel vertraging mee met de economie: als het goed gaat duurt het lang voordat ze stijgen, als het slecht gaat daalt de loongroei langzaam. Maar het besef bij bedrijven dat het zware tijden zijn, komt nu volgens werkgeversorganisatie AWVN sneller dan normaal.
In de cao's die vorig jaar zijn afgesloten, stegen de afgesproken lonen met gemiddeld 2,8 procent. Dit jaar is dat tot nu toe gemiddeld 2,5 procent en komende maanden zal dat gemiddelde naar verwachting verder naar beneden trekken.
In november lag het gemiddelde op 1,6 procent, zoals het FD eerder al meldde. Omdat prijzen van producten en diensten in Nederland in de tussentijd gemiddeld stijgen, blijft daar weinig van over. Het CPB schat dat de inflatie komend jaar 1,3 procent zal zijn.
Sneller dan vorige crisis
Bij de vorige crisis, die in 2007 begon, duurde het langer voordat de gemiddelde stijging van de lonen die werden afgesproken flink terugliep. In 2008 en 2009 was dat nog niet te merken, volgens Jannes van der Velde, van werkgeversorganisatie AWVN, terwijl de economie allang verslechterd was. "Het gaat nu iets harder naar beneden dan in andere recessies."
Ook vakbond FNV merkt dat. "De economie draaide al jaren goed, maar werkenden profiteerden daar laat van", zegt Zakaria Boufangacha, arbeidsvoorwaardencoördinator bij FNV. "Nu, sinds de coronacrisis, mogen werkenden als eerste de rekening betalen, als het aan de werkgevers ligt."
De crisis kwam als een dief in de nacht.
Volgens Van der Velde heeft de daling te maken met de aard van de coronaproblemen, waardoor werkgevers in een kramp schoten direct nadat premier Rutte de eerste 'lockdownmaatregelen' had aangekondigd. "Deze crisis heeft ons als een dief in de nacht overvallen. Het kwam in de nacht van 12 op 13 maart opeens."
De cao-besprekingen zijn toen van de ene op de andere dag afgebroken, aldus Van der Velde. Veel werkgevers besloten even helemaal geen cao-afspraken te maken. "Na die denkpauze, heeft men geconstateerd dat we mogelijk in heel zwaar weer komen. Dat inzicht komt nu sneller."
Volgens Van der Velde duurt het normaal heel lang voordat ondernemers zelf voelen wat de slechte berichten die over de economie binnendruppelen voor hun bedrijf betekenen. "Nu is van de ene op de andere dag de vraag weggevallen. Dat heb ik nooit eerder meegemaakt, en de meesten van ons denk ik niet."
Minder akkoorden gesloten
Nog steeds loopt het aantal akkoorden dat dit jaar is gesloten flink achter op andere jaren. Volgens cijfers van de AWVN zijn er inmiddels 155 cao's gesloten, de meeste nog voordat de crisis uitbrak. Dat zijn er 125 minder dan er in andere jaren meestal tot en met november afgesproken zijn.
Inmiddels beginnen de onderhandelingen weer wat op stoom te komen, in november werden er evenveel akkoorden gesloten als in dezelfde maand vorig jaar. Bij die cao's ligt de gemiddelde loonstijging dus fors lager dan vorig jaar, en de AWVN verwacht dat in december en in januari opnieuw lagere gemiddelden zullen worden afgesproken.
'Werkgevers misbruiken crisis'
Volgens FNV misbruiken werkgevers de crisis om te proberen lonen te matigen en arbeidsvoorwaarden te verslechteren, bijvoorbeeld door onregelmatigheidstoeslagen te verlagen of af te schaffen. Ook bedrijven in sectoren die juist goed draaien, zoals de supermarkten of postbezorging, investeren volgens de vakbond te weinig in werknemers.
Daar herkent Van der Velde van de AWVN zich niet in: "Van verslechtering is absoluut geen sprake." Hij wijst er bovendien op dat er nog steeds cao's worden afgesproken. "Blijkbaar worden de onderhandelaars van werkgevers en de vakbonden het toch eens. Dat duidt niet op misbruik."
Op dit moment zijn er nog zo'n 200 cao's die zijn verlopen, maar waarvoor nog geen nieuwe afspraken zijn gemaakt. Daar vallen 900.000 werknemers onder. Voor hen zit er totdat er een nieuw akkoord ligt hoe dan ook nog geen loonsverhoging in, wel kan een stijging later met terugwerkende kracht worden verrekend.
