Excuses voor gedwongen sterilisatie transgenders, 'het is zo denigrerend geweest'

Veel transgender personen en belangenorganisaties zijn blij met de excuses van het kabinet voor de oude Transgenderwet. Zij zien het als erkenning van het leed dat de wet, van kracht tussen 1985 en 2014, veroorzaakt heeft. "Ze geven toe dat het fout is geweest. En iedereen mag het weten", zegt gedupeerde Sem.

De wet vereiste fysieke geslachtsverandering en sterilisatie bij mensen die hun geslacht in hun geboorteakte wilden aanpassen. "Dat betekent dat je als transpersoon of intersekse persoon in Nederland geen autonomie had over je lichaam, als een van de weinigen", zegt Brand Berghouwer, voorzitter van Transgender Netwerk Nederland. Zo'n 2000 mensen kregen met de gevolgen van de wet te maken.

Een aantal transgender personen verenigde zich in het Transgendercollectief, dat in 2019 de Staat aansprakelijk stelde. Volgens het collectief was de wet in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Het kabinet vindt dat erkenning en excuses op zijn plaats zijn en komt ook met een financiële tegemoetkoming.

Corine van Dun liet zich noodgedwongen steriliseren om een wijziging van haar geslacht in haar geboorteakte mogelijk te maken. Zij had toen al twee kinderen. "Je mag geen nakomelingen meer baren of verwekken, in mijn geval. En dat is zo denigrerend geweest. Dat je echt denkt: hallo, ik ben toch een normaal mens?".

Een eventueel derde kind werd voor Corine onmogelijk gemaakt:

Sem (29) was begin twintig toen hij in zijn geboorteakte zijn geslacht wilde laten wijzigen. Dat was in die fase van zijn leven noodzakelijk en urgent, vertelt hij. Hij wil niet met achternaam genoemd worden, maar die is wel bekend bij de redactie.

"Ik studeerde en woonde toen op kamers, mannen onder elkaar. Maar ik kreeg nog wel post met mijn oude naam erop. Ik was heel bang dat mijn huisgenoten die naam zouden zien. Ik wilde ook dat op mijn diploma het juiste geslacht zou staan, zeker in verband met het solliciteren daarna. Ik voelde me er niet prettig bij om aan iemand verantwoording te moeten afleggen."

Sem wist niet dat voor een juridische geslachtswijziging op dat moment een sterilisatie vereist was. "Ik heb er nare gevoelens bij gehad toen ik dat ontdekte. Ik dacht: 'dit klopt niet, waarom mag dit in Nederland?'. Alsof je een tweederangsburger bent, niet goed genoeg bent om je voort te planten. Ik heb mij daar publiekelijk niet over durven uitlaten, omdat ik niet ge-out wilde worden als transgender."

'Totaal geen keuze'

Toch besloot hij de aanpassing in zijn geboorteakte door te zetten. "Als jouw identiteitsbewijs niet overeenkomt met wie je bent, dan kun je daar heel veel problemen door ervaren. Voor mijn gevoel had ik totaal geen keuze om mij niet te laten steriliseren. Met een kinderwens was ik toen niet bezig. Ik was druk met mijn studie en met volwaardig kunnen leven."

In 2013 vond de sterilisatie plaats. Sem raakte daarna in een diepe depressie, mede omdat de Transgenderwet op 1 juli 2014 werd aangepast. De verplichte sterilisatie werd toen geschrapt. "Had ik iets langer gewacht, dan was het mij bespaard gebleven. Er werd ook niet gecommuniceerd dat de wet zou veranderen. Als ik had geweten dat het eraan zat te komen, had ik de sterilisatie nooit laten doen."

Sem sprak de afgelopen tijd twee keer met de landsadvocaat en met verschillende ministers over zijn ervaringen. Hij vindt het "ontzettend mooi" dat het kabinet nu namens de Staat excuses aanbiedt aan transgenderpersonen. "Ze geven toe dat het fout is geweest. Dat de mensenrechten van transgenders zijn geschonden. En iedereen mag het weten." De excuses zijn volgens hem ook een duidelijke boodschap aan andere landen, waar transgender personen "niet als volwaardig worden gezien".

Over de 'tegemoetkoming' van 5000 euro voor slachtoffers van de oude Transgenderwet is hij minder enthousiast. "Het is veel geld, maar dit bedrag geeft niet het juiste signaal af. Het gaat hier niet om een verkeerd geknipt kapsel; deze wet is levensbepalend geweest voor transgenders. Als ik later in een verzorgingshuis zit, heb ik geen kinderen of kleinkinderen die bij mij langskomen."