Gezondheidsorganisaties waarschuwen: vergeet andere virussen niet in pandemie
De aidsbestrijding rammelt. 'Vergeten' virussen als mazelen en polio zijn op de weg terug. Wetenschappers, hulporganisaties en gezondheidsinstanties waarschuwen steeds nadrukkelijker dat de wereldwijde strijd tegen het coronavirus niet mag leiden tot een heropleving van andere infectieziekten.
Zo meldt het Aidsfonds vandaag op basis van onderzoek in 27 landen dat driekwart van de hiv-testprogramma's en meer dan de helft van de hiv-behandelprogramma's "ernstig" zijn verstoord door de coronapandemie.
Onder meer voorraden met hiv-remmers raken op en nieuwe leveringen zijn vertraagd, omdat de productie van goedkope medicijnen in India en China maanden heeft stilgelegen. Mensen hebben door lockdowns verder moeilijker toegang tot medicatie, waardoor ze hun behandeling staken. Met als risico dat het virus muteert en standaardmedicijnen niet meer werken.
Ook wordt er in landen minder getest op het virus; hiv-testgebouwen zijn omgevormd tot coronalocaties. Aidsfonds-directeur Mark Vermeulen zei in het NOS Radio 1 Journaal sinds maart al bang te zijn dat de twee pandemieën elkaar uiteindelijk zouden raken. "Die vrees komt nu uit."
We kunnen het niet toestaan dat het gevecht tegen de ene dodelijke ziekte terreinverlies betekent in de strijd tegen andere ziekten.
De situatie is het meest nijpend in Afrika, zegt Vermeulen, waar twee derde van de 38 miljoen hiv-patiënten leeft. De strijd tegen het coronavirus heeft in Afrikaanse landen de hiv-zorg nagenoeg volledig weggedrukt. Maar ook het indammen van andere infectieziekten die de afgelopen decennia met veel moeite zijn bestreden, hapert in ontwikkelingslanden, zegt hoogleraar tropische geneeskunde Martin Grobusch, verbonden aan het AMC.
"Het gaat dan om bijvoorbeeld acute infectieziekten als malaria of tuberculose, die spoedbehandelingen vereisen", zegt Grobusch. "Alle beschikbare middelen gaan nu naar covid-preventie en -behandelingen. Daarnaast zitten mensen in lockdown, waardoor ze minder mogelijkheden hebben om geld te verdien en minder vaak naar het ziekenhuis komen om zich op tijd te laten behandelen. Het is dus iets dat de algehele gezondheid in Afrika sterkt raakt."
Vaccinatieproblematiek
Begin deze maand zeiden Unicef en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in een noodoproep al dat er honderden miljoenen nodig waren om nieuwe epidemieën van besmettelijke ziekten als mazelen en polio te voorkomen. "Want we kunnen het niet toestaan dat het gevecht tegen de ene dodelijke ziekte terreinverlies betekent in de strijd tegen andere ziekten", zei Unicef-directeur Henriette Fore.
Volgens de WHO zijn door de coronapandemie in zeker 53 landen in totaal 91 vaccinatieprogramma's verstoord. Marion Koopmans, hoofd van de afdeling virologie van het Erasmus MC, herkent de mondiale vaccinatieproblematiek. "Door de coronacrisis is er veel te doen om uitgestelde zorg. Daar hoort vaccineren natuurlijk ook bij. En we weten van mazelen en polio: hoe minder kinderen je vaccineert, hoe groter het risico op uitbraken. Dat zie je niet meteen, maar daarmee is het niet minder zorgelijk."
De WHO telde vorig jaar al het hoogste aantal mazelenbesmettingen in ruim twee decennia en vreest in 2021 en 2022 door de pandemie alleen maar meer uitbraken met het extreem besmettelijke virus.
Dezelfde zorgen leven rond polio, dat voor het begin van de coronapandemie wereldwijd nagenoeg was uitgeroeid. Door een daling van de vaccinatiegraad, met 'immuniteitsgaten' in de bevolking tot gevolg, zou het aantal nieuwe gevallen binnen tien jaar weer kunnen toenemen van enkele tientallen naar 200.000 per jaar, stelt de WHO.
Viroloog Koopmans zegt wel dat er ook andere, positieve effecten zijn: op basis van recent onderzoek lijken maatregelen tegen het coronavirus onbedoeld ook effectief te zijn tegen andere ziekten. "Er is bijvoorbeeld minder griep", zegt ze.
Het neemt volgens LUMC-epidemioloog Frits Rosendaal niet weg dat met name ontwikkelingslanden in de pandemie extra kwetsbaarder zijn voor uitbraken door andere virussen, naast het coronavirus. Ook omdat in die landen het risico een infectieziekte op te lopen groter is en mensen de deur wel uit moeten, ongeacht het risico op besmetting. "Want in veel Afrikaanse landen is er geen vangnet", zegt Rosendaal.
In Zuid-Afrika zijn mensen daarnaast huiverig om zich te laten testen vanwege de taboe die rust op een besmetting met het coronavirus, zo is te zien in onderstaande video uit juli:
Hoe dan andere infectieziekten onder controle houden en tegelijk het coronavirus bestrijden? Hoogleraar tropische geneeskunde Grobusch heeft het antwoord niet paraat. Hij spreekt van "een dilemma", waarbij elk land een balans moet zien te vinden tussen het bestrijden van het coronavirus en andere infectieziekten. "Want we moeten voorkomen dat de indirecte effecten van de pandemie niet erger worden dan de pandemie zelf."
