Steeds meer mensen worden voor de tweede keer ziek door corona
Herbesmettingen met het coronavirus en, erger, het opnieuw doormaken van covid-19 komen vaker voor dan aanvankelijk gedacht. Er zijn steeds meer mensen die voor de tweede keer ziek worden door SARS-CoV-2, het coronavirus dat covid-19 kan veroorzaken.
Soms verlopen die hernieuwde infecties milder, maar in andere gevallen juist veel heftiger. Pieter (volledige naam bij redactie bekend), een kerngezonde dertiger, was in het voorjaar vijf weken flink ziek, maar kon daarna na een negatieve test zijn lichamelijk zware werk weer oppakken. Nu hij weer covid-19 heeft, beschrijft hij zichzelf als een "wrak". Hij denkt niet dat hij zijn werk ooit nog kan doen.
Om met zekerheid te zeggen dat iemand voor de tweede keer covid-19 heeft, is er eigenlijk een genetisch profiel nodig van het virus waarmee de patiënt besmet is. Dat moet dan vergeleken worden met het profiel van het virus dat de eerste infectie veroorzaakte.
Daar zit een probleem. In het voorjaar is niet vaak zulk genetisch onderzoek gedaan. En de monsters die in die periode bij mensen zijn afgenomen uit de neus of keel zijn lang niet altijd bewaard. Ook nu wordt maar bij weinig patiënten een genetisch profiel van het virus gemaakt.
Tientallen bewezen herinfecties
Toch zijn wetenschappers er intussen wel van overtuigd dat herinfecties geen uitzonderingen zijn. "We zijn echt de anekdotische gevallen wel voorbij", zegt Marion Koopmans, hoofd virologie van het Erasmus MC. Wereldwijd zijn er intussen tientallen genetisch bewezen herbesmettingen beschreven. Ook in Nederland zijn er ongeveer tien bekend.
Koopmans geeft een voorbeeld van een bloeddonor die voor de tweede keer geïnfecteerd raakte. "Die had na de eerste infectie geen neutraliserende antistoffen opgebouwd." Dat leidde ertoe dat de persoon in kwestie vatbaar bleef voor het coronavirus.
"We zien dat ernstig zieke covid-19-patiënten een heel sterke afweer hebben tegen de seizoenscoronavirussen, de verkoudheidsvirussen die er elk jaar zijn", vertelt Koopmans. "Die mensen lijken dan onvoldoende in staat om afweer op te bouwen tegen SARS-CoV-2. Misschien dat daar de verklaring zit."
Facebookgroep
Van die genetisch niet bevestigde herinfecties lijken er aardig wat te zijn. In de Facebookgroep 'Coronapatiënten met langdurige klachten' melden zich steeds vaker mensen bij wie alles erop wijst dat ze voor de tweede keer covid-19 hebben.
Er zitten vele maanden tussen de eerste en de tweede keer dat patiënten getroffen worden door covid-19. Bovendien zijn ze tussendoor, soms zelfs meer dan eens, negatief getest op het coronavirus, voordat ze opnieuw positief bleken. "Dat soort gevallen klinken echt als herinfecties", zegt Ann Vossen, viroloog in het LUMC in Leiden.
"Het is bekend dat er nog twee of drie maanden na de infectie genetisch materiaal van SARS-CoV-2 bij mensen kan worden aangetoond, maar ik heb nooit gehoord of gelezen dat het ook na een half jaar of langer nog gevonden kan worden."
Niet slapend aanwezig
Vossen denkt ook niet dat het virus latent aanwezig is gebleven in de patiënten. "Het is heel zeldzaam dat luchtweginfecties weer opvlammen. Dat zie je eigenlijk alleen bij mensen met een gebrekkig functionerend afweersysteem."
"Dit beeld past echt bij een nieuwe infectie. Het virus dat de ziekte van Pfeiffer veroorzaakt, kan bijvoorbeeld wel lang sluimerend aanwezig blijven. En na jaren opnieuw actief worden. Maar coronavirussen staan er niet bekend om dat ze gaan slapen en dan weer opleven."
Tegenwerking door antistoffen?
Bij sommige virusinfecties, bijvoorbeeld bij dengue (knokkelkoorts), verloopt een tweede infectie vaak heftiger dan de eerste. Dat komt door een fenomeen dat antibody mediated enhancement wordt genoemd. Juist de antistoffen tegen het virus zorgen er dan voor dat de infectie ernstiger verloopt.
"Het is een serieuze hypothese dat deze antibody mediated enhancement ook bij covid soms speelt, maar er is geen bewijs voor", zegt Koopmans. "Het is zeker iets om grondig uit te zoeken."
"Je zou verwachten dat een herinfectie milder verloopt", zegt Marjolein van Egmond, hoogleraar immunologie bij het Amsterdam UMC. "Bij het gros van de mensen gaat de immuunreactie zoals je hoopt. Misschien hebben mensen bij wie het nu heftiger verloopt de eerste keer maar licht corona gehad en daardoor weinig afweer opgebouwd. En zijn ze bij de herinfectie meer blootgesteld en hebben ze de volle laag gekregen."
"Het is onwaarschijnlijk dat je helemaal geen afweer opbouwt na de eerste infectie. Maar uitsluiten kun je het niet. Op basis van enkele voorbeelden kun je in elk geval niets met zekerheid zeggen", aldus Van Egmond.
