Onrust over op straat gezette asielzoekers tijdens coronapandemie
Het aantal afgewezen asielzoekers dat op straat terechtkomt neemt flink toe. Sinds juli zijn zeker 1300 mensen uit asielzoekerscentra vertrokken, zowel vrijwillig als gedwongen. Wie niet meewerkt aan terugkeer, komt op straat terecht.
Dat hoge aantal komt mede doordat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) lange wachttijden aan het wegwerken is. Tot half juli gold er namelijk een coulanceregeling voor asielzoekers, vanwege het risico op verspreiding van het coronavirus en de reisbeperkingen die daarmee samenhingen.
Gemeenten en hulporganisaties trekken nu aan de bel omdat zij met deze daklozen in hun maag zitten. Bovendien verbazen ze zich erover dat de asielzoekers alsnog op straat worden gezet, terwijl de samenleving kampt met een tweede golf van het coronavirus.
Geen bed, bad, brood meer
De gemeenten Deventer, Zutphen, Olst-Wijhe, Raalte en Lochem hebben een brandbrief aan het kabinet gestuurd, waarin zij schrijven soms daklozen weg te moeten sturen omdat de opvang vol zit met afgewezen asielzoekers. De gemeenten liggen al jaren met het ministerie van Justitie en Veiligheid in de clinch, vanwege de gedwongen sluiting van hun bed-, bad-, broodlocatie omdat ze geen illegalen mogen opvangen.
De gemeenten zijn daarom geïrriteerd over een brief van het ministerie van Volksgezondheid met richtlijnen voor de daklozenopvang bij een volledige lockdown. Daarin worden gemeenten opgeroepen de opvang te openen voor niet-rechthebbende daklozen in het geval van een landelijke lockdown. Ze leggen dat uit als een verzoek om toch weer illegalen op te vangen.
In Leersum moet vandaag een Armeens gezin het asielzoekercentrum verlaten. De zieke vader (een hartpatiënt die in een scootmobiel zit), zijn vrouw en dochter mogen niet langer in het asielzoekercentrum hun procedure afwachten. Zij komen op straat terecht omdat er geen plek in de noodopvang is.
Dit geval staat niet op zichzelf, zegt Anne Els Jansen van Vluchtelingenwerk Midden-Nederland. Ze verbaast zich erover dat weer mensen worden weggestuurd. "Er is immers niets veranderd ten opzichte van de eerste golf."
Volle asielzoekerscentra
De IND probeert vaart te maken met de afhandeling van asielaanvragen omdat de asielzoekerscentra overvol zitten, onder meer door de lange wachttijden voor asielaanvragen. De consequentie is dat mensen in een hoger tempo worden afgewezen. Zij moeten binnen 28 dagen het azc verlaten om terug te keren naar het land van herkomst. Sommige asielzoekers kiezen eieren voor hun geld en vertrekken zelf uit het centrum om zo uitzetting te voorkomen.
Stichting Vluchtelingenkinderen heeft nauw contact met het Armeense gezin in Leersum. Zij merken goed dat er meer mensen worden weggestuurd. "Op dit moment geldt 'Nee, tenzij'", legt Jan-Willem Willemsen uit, die met zijn organisatie mensen ondersteunt die op straat belanden. "We zien dat eigenlijk alleen nog mensen uit Syrië, Jemen en Turkije asiel krijgen."
Voor het Armeense gezin kunnen ze niets betekenen, zegt Willemsen. "Eenlingen kunnen we nog wel opvangen, maar gezinnen is echt niet mogelijk."
Ook bij het steunpunt voor vreemdelingen zonder papieren van de Pauluskerk in Rotterdam is het drukker. "Sommige mensen vinden hulp in hun eigen netwerk, bijvoorbeeld bij mensen die ze eerder in het azc hebben ontmoet, maar lang niet iedereen kan ergens terecht", vertelt Ester Segers van de Pauluskerk.
Dat geldt niet alleen voor mensen die nu zijn weggestuurd, maar ook voor mensen die al in de illegaliteit leven. "Zij zijn vanwege het coronavirus vaak niet langer welkom op het adres waar zij tot dan toe onderdak vonden", aldus Segers. "Het is van groot belang dat we mensen niet op straat sturen en al helemaal niet in coronatijd."
Opvang wel mogelijk
Staatssecretaris Broekers-Knol van Justitie en Veiligheid bevestigt dat de coulanceregeling is beëindigd. Volgens haar golden tijdens de eerste golf strengere reisbeperkingen wereldwijd, waardoor er geen andere mogelijkheden beschikbaar waren voor mensen die de opvang moeten verlaten. Nu is er meer mogelijk, aldus de staatssecretaris.
Vreemdelingen die actief meewerken aan hun vertrek, maar waarvoor tijdelijk geen vertrekmogelijkheden zijn, kunnen wel terecht in een zogeheten vbl, een vrijheidsbeperkende locatie. Daar moeten ze meewerken aan terugkeer.