Europeanen straks naar de maan, misschien ook een Nederlander?

• Ivo Landman

  redacteur Online

Een paar snelle handtekeningen voor twee mannen, maar een grote stap voor het nieuwe maanprogramma. Deze week maakten NASA en de Europese ruimtevaartorganisatie ESA harde afspraken over de Europese rol bij de geplande bemande maanreizen de komende jaren. Resultaat: er mogen drie Europeanen mee. Maar hoe groot is de kans dat er ook een Nederlander gaat?

Enig realisme is bij die vraag gepast, benadrukt ESA-manager Philippe Schoonejans. ESA heeft 22 lidstaten. Voor de laatste selectieronde van astronauten kwamen 8500 aanmeldingen binnen, veel daarvan uit grote Europese landen als Duitsland en Frankrijk. Die leveren ook de grootste bijdrage aan de begroting van de ruimtevaartorganisatie. "Officieel speelt die bijdrage geen rol bij de de selectie", zegt Schoonejans. "Er wordt altijd eerst naar de expertise en kwaliteit van de kandidaten gekeken."

NOS op 3 maakte vorig jaar deze explainer over de terugkeer naar de maan in 2024:

Maar geld kan wel degelijk een rol spelen. Dat denkt ook Daniël van Beekhuizen van Netherlands Space Office. Hij verwacht dat astronauten uit de grote ESA-landen de beste kaarten hebben voor een vlucht naar de maan. Maar in een latere fase maken de kleinere ESA-lidstaten zeker ook een kans.

Volgens Van Beekhuizen, die Nederland vertegenwoordigt in ESA's exploratieprogramma, wordt er primair op de kwaliteit van de kandidaten gelet. "Maar er zijn meer factoren. Het is ook belangrijk dat de uiteindelijk selectie ESA-astronauten representatief en divers is, niet alleen qua nationaliteiten, maar ook qua verhouding tussen mannen en vrouwen."

De drie stoeltjes aan boord van de Orioncapsule die NASA heeft toegezegd, zijn wisselgeld voor het Europese aandeel in het maanproject. Dat project bestaat uit twee delen: een klein ruimtestation dat in een baan rond de maan gaat cirkelen, de Gateway. Daarnaast is er het Artemis-project. Zoals het er nu uitziet, gaat NASA's nieuwe maancapsule Orion tot 2030 tien vluchten naar de maan maken. De eerste nog onbemande maanreis is gepland voor november volgend jaar.

Europa levert drie belangrijke onderdelen: twee modules voor de Gateway en de servicemodule voor Orion, die de astronauten onderweg naar de maan straks op koers houdt en ze van zuurstof, water, stroom en verwarming voorziet.

De Europese modules gaan op zijn vroegst in 2025 en 2026 op weg naar de maan. Voor die tijd zullen er geen Europeanen afreizen naar de Gateway. "De drie vluchten waar wij op mee mogen worden gespreid over de vluchten na Artemis 3", weet Schoonejans.

Bij een typische maanvlucht zal Orion straks aankoppelen bij de Gateway. Het ruimtestation wordt niet permanent bemand: jaarlijks is er één missie van 30 dagen gepland met vier astronauten, van wie er twee afdalen naar het maanoppervlak. Of naast Amerikanen ook astronauten uit andere landen op de maan zullen lopen is nog niet besloten, zegt Schoonejans. "De onderhandelingen die nu zijn gevoerd gingen alleen over de Gateway."

Presidentsverkiezingen

President Trump heeft zijn zinnen gezet op een bemande maanlanding in 2024. Als hij de verkiezingen wint is dat nog net binnen zijn tweede ambtstermijn. Aanvankelijk mikte NASA op 2028. Om een landing vier jaar eerder mogelijk te maken, kijken de Amerikanen nu ook naar de mogelijkheid van een eerste landing zonder de Gateway.

"Trump mikt op 2024 en dat zal moeilijk te halen zijn", zegt Schoonejans. "Maar we zijn aan de andere kant ook blij met die deadline want dat heeft een geweldige push aan het hele maanprogramma gegeven."

Hoe het programma er de komende jaren uit gaan zien, hangt ook af van de presidentsverkiezingen. "Traditioneel wil een nieuwe president vaak breken met de plannen van zijn voorganger."

Maar dat nu nog de stekker uit het hele maanprogramma gaat is vrijwel uitgesloten. "Alle deelnemende landen hebben er voor getekend, er zijn contracten met bedrijven gesloten. Het is zo goed als ondenkbaar dat we nu nog zouden stoppen. Dan moet er bijna een ramp gebeuren of een oorlog uitbreken."

Zowel Schoonejans als Van Beekhuizen raden Nederlanders die hun zinnen op een maanwandeling hebben gezet, aan zich sowieso te melden voor de nieuwe astronautenselectie die begin volgend jaar van start gaat. Schoonejans: "Misschien zal het niet voor de nu geplande Artemisvluchten zijn, maar het programma kan heel goed een vervolg krijgen. De missies naar het ISS gaan ook een stuk langer door dan ooit was gepland."