Nigerianen geschokt door bloedig neerslaan protesten

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

Vreedzaam protest in Nigeria tegen buitensporig politiegeweld wordt steeds harder aangepakt. Volgens demonstranten zit de overheid achter de chaos en wil die hen met geweld de mond snoeren.

De woede is over de telefoon vanuit de belangrijkste stad Lagos voelbaar. "Ik heb vannacht gehuild," zegt de 24-jarige Patrick Emmanuel. Zoals veel andere dagen de afgelopen weken ging hij gisteren naar een tolstation op een belangrijke weg in Lagos om te demonsteren. Hij maakte foto's met zijn vrienden waar ze lachend op staan. "Er heerste een vrolijke sfeer. We aten en we dronken en we demonstreerden."

Maar toen de avond viel in de wijk Lekki veranderde alles. "Soldaten kwamen om ons protest op te breken. Ze schoten in de lucht en toen, zonder verdere waarschuwing, op ons. Voor mijn neus schoten ze een jongen in zijn borstkas. Waarom schieten ze op ongewapende mensen?"

Bekijk hier het verhaal van Patrick Emmanuel:

De protesten begonnen bijna twee weken geleden en zijn vooral gericht tegen een politie-eenheid, de Special Anti-Robbery Squad, oftewel SARS. Dat is een eenheid die begin jaren 90 werd opgezet om berovingen en andere gewelddadige criminaliteit aan te pakken. Maar betogers zeggen dat de agenten zelf crimineel zijn. Ze beschuldigen SARS van afpersing en marteling.

"Als je een iPhone hebt of een laptop zeggen ze dat je een crimineel bent en dan houden ze je aan," vertelt Emmanuel. "Ze pakken je op en je moet smeergeld betalen om weer vrij te komen. Ook mij is dat overkomen en veel van mijn vrienden." Juist omdat bijna iedere jongere wel een eigen verhaal heeft of kent, groeide de protestbeweging snel.

Emmanuel zegt gister vier doden te hebben gezien. De BBC zegt dat mensenrechtenorganisatie Amnesty International twaalf doden meldt, maar dat is onbevestigd. De gouverneur van Lagos zegt dat er alleen gewonden zijn gevallen. Wel bood hij excuses aan voor het geweld en kondigde hij aan dat er een onderzoek komt naar de soldaten.

Jonge mensen

Ook of het leger gisteravond handelde in opdracht van de autoriteiten is onduidelijk. Emmanuel en enkele andere demonstranten die we spraken denken van wel. Tegelijkertijd kan het zijn dat het leger uit eigen beweging hardhandig optrad, omdat ze ervan uitgaan dat ze ermee weg komen. Politie en militairen gebruiken vaker geweld en tot vervolging komt het zelden.

De 37-jarige Tabitha Olabisi is sinds gisteravond op zoek naar haar broer, vertelt ze aan de telefoon. Hij was bij de protesten en wordt vermist. "We hadden gisteren aan het einde van de middag nog een videogesprek terwijl hij bij het tolstation was. Hij zei dat hij rond 20.00 uur thuis zou komen. Toen ik hoorde wat er was gebeurd ben ik hem gaan bellen. Zijn telefoon staat uit en we weten niet waar hij is. Ik ben bang dat hij gewond is en ergens in het ziekenhuis ligt."

"Ik snap niet waarom de regering zo hard optreedt," vervolgt de moeder van drie kinderen, die er zelf niet bij was omdat ze voor haar gezin wilde zorgen. "Ze waren ongewapend en hadden geen messen bij zich of andere wapens. Mijn broer is een hardwerkende jongen. Hij werkt als buschauffeur. Ik heb zo'n verdriet. Dit gaat om jonge mensen."

Area boys

Jonge mensen die het zat zijn om te worden afgeperst. Corruptie is overal in Nigeria. Niet alleen de politie vraagt om smeergeld, maar ook veel politici zijn niet zuiver op de graad. En dan zijn er ook nog bendes die de dienst uitmaken in wijken, zogenoemde area boys. Bijna iedere stoeptegel in Nigeria is eigendom van een groep vaak gewelddadige jongeren.

En die area boys worden volgens demonstranten ingezet door de autoriteiten. Bij demonstraties zijn er bendes jongeren gezien die bewapend en wel de boel verstoren. Volgens Emmanuel worden ze betaald door de overheid.

Ook de 37-jarige ingenieur Adekunle Adekoya, die de afgelopen weken ook de straat op ging, zegt dat de beweging tegen politiegeweld gekaapt is door 'tuig' en dat ze aangestuurd worden. "Ik ben vandaag thuisgebleven, want ik wil daar niet in meegaan. We moeten een onderscheid maken tussen onze vreedzame beweging en de bendes die geweld gebruiken." Er werden vandaag onder meer winkels geplunderd. Ook zou er onder meer een tv-station in brand zijn gestoken.

Onmacht en frustratie

Ook Emmanuel bleef thuis, voor nu. "Er zijn te veel soldaten en politie op de been." Tegelijkertijd zegt hij: "We begonnen met een vreedzaam protest, maar nu zijn we woest. Als ze oorlog willen, dan kunnen ze oorlog krijgen."

Moeder Olabisi denkt ook dat de jongeren nu misschien wel rellen uit onmacht en frustratie. Zelf appte ze om 20.00 uur vanavond nog steeds geen teken van leven te hebben van haar broer. Ze hoopt dat de batterij van zijn telefoon leeg is en dat hij heeft besloten bij vrienden te slapen. "Ik wil niet aan iets anders denken."