Koning die in video boetekleed aantrekt 'nooit eerder vertoond'

"Er is geen twijfel over mogelijk: dit is een ruimhartige spijtbetuiging", zegt Koninklijk Huis-verslaggever Kysia Hekster over de verklaring van koning Willem-Alexander. Ze noemt het bijzonder dat de koning zelf uitvoerig is ingegaan op de Griekenland-vakantie, die tot veel commotie leidde. "Dat hij zelf het boetekleed aantrekt, is nooit eerder vertoond."

Premier Rutte is als aanvoerder van het kabinet politiek verantwoordelijk voor het handelen van de koning. Politieke partijen hadden voor na het herfstreces al vragen aangekondigd. "Maar de koning zegt in deze boodschap duidelijk: het was ons eigen besluit om terug te komen, we hadden niet moeten gaan. Hiermee laat hij zien dat hij ook zelf dit wil zeggen, en dit niet alleen aan de minister-president wil overlaten."

Bekijk hier zelf wat de koning over de vakantie heeft gezegd:

Paul Bovend'Eert, hoogleraar Staatsrecht aan de Radboud Universiteit, spreekt ook van een bijzondere boodschap van de koning. Hij vindt het goed dat Willem-Alexander zelf het woord heeft genomen en door het stof gaat. "Als je puur staatsrechtelijk beredeneert, moet de premier hiervoor verantwoording afleggen. Maar je blijft dan met het bezwaar zitten dat de koning niets zegt en de premier alle klappen moet opvangen."

Omdat het gaat om een vakantie in de privésfeer en niet om bijvoorbeeld een politieke uitspraak, "is het niet zo gek dat hij daar zelf spijt voor betuigt", gaat Bovend'Eert verder. "Ik had verwacht dat dit zou worden afgedaan met een debat met de premier, maar ik vind deze aanpak wel verstandig."

Oud-Kamerlid en burgemeester Peter Rehwinkel, kenner van het koningshuis en gepromoveerd op de staatsrechtelijke positie van de minister-president, vindt de persoonlijke spijtbetuiging eveneens bijzonder.

"Die is ook nodig", reageert hij. "Dat de koning zichzelf verdedigt is uitzonderlijk. Het is opvallend dat de koning zegt dat zijzelf gekozen hebben om de vakantie af te breken. Daarmee doorbreekt hij 'het geheim van paleis Noordeinde'." Met die woorden doelt Rehwinkel op de doorgaans vertrouwelijke communicatie tussen premier en koning.

De videoverklaring houdt volgens Rehwinkel ook een risico in. "Er kan licht ontstaan tussen de opvattingen van de premier en de woorden van de koning, waarvoor de premier verantwoordelijk is."

Historicus Coos Huijsen vindt het goed dat de koning zich niet verschuilt achter de ministeriële verantwoordelijkheid. "Als de koning niet zelf excuses mag maken, hoe kan hij dan in de toekomst nog communiceren met mensen? Hij wordt een marionet als hij de excuses overlaat aan de premier. Dat is niet goed voor zijn geloofwaardigheid en voor de geloofwaardigheid van het systeem."

Streep trekken

Kysia Hekster denkt dat de koning ook graag een punt wil zetten achter de kwestie. "Hij wil met deze boodschap graag bereiken dat het weer gaat over de ernst van de coronacrisis in Nederland, dat hij daar weer aan kan gaan werken. En dat de discussie over de vakantie hiermee uit de lucht is."