Veel vragen bij Nederlandse leraren na onthoofding Franse docent

In Frankrijk is vandaag een landelijke herdenking voor de onthoofde leraar maatschappijleer Samuel Paty. Hem werd door een extremistische moslim de keel doorgesneden omdat hij spotprenten van de profeet Mohammed in de klas had laten zien. De aanslag heeft ook impact op Nederlandse docenten. Leraren maatschappijleer vinden dat hun vak veel belangrijker moet worden op scholen. In de onderbouw worden nu bijna geen lessen gegeven over bijvoorbeeld de democratie en de rechtsstaat.

Leraren staan nu ook stil bij hun eigen manier van lesgeven. Laat je de spotprenten zien en zo ja, hoe praat je erover met leerlingen?

Wel spotprenten tonen

"We zagen thuis op het journaal dat die Franse leraar was vermoord", zegt docent maatschappijleer Rob Molenkamp uit Amersfoort. "Dat nieuws komt echt binnen. Mijn vrouw zei meteen: 'Maar Rob, jij praat in de klas ook over de spotprenten. Heeft dit gevolgen voor jouw lessen?' Ik ben nuchter, maar enige angst of voorzichtigheid zit nu toch in mijn achterhoofd."

Molenkamp stopt niet met het laten zien van de spotprenten die onder meer in het Franse satirische blad Charlie Hebdo stonden: "Ik laat me niet weerhouden door zoiets gruwelijks." De leraar is van plan om binnen het thema democratie dat binnenkort start, de cartoons te laten zien.

"De bedoeling daarvan is om een discussie te starten", legt hij uit. "Ik zeg dan: 'Jongens, precies vanwege wat ik nu doe, is iemand vermoord. Een leraar is onthoofd. Wat zegt dat over onze democratie?' Maar ik geef er wel context bij. Een cartoon simpelweg laten zien om effectbejag lijkt me niet verstandig."

"Mijn stijl van lesgeven is om een stelling makkelijk de groep in te gooien", voegt Molenkamp toe. "Maar nu vraag ik me af of wij leraren genoeg in de gaten hebben welke gevoeligheden er leven, bijvoorbeeld onder leerlingen met een andere culturele achtergrond, om deze discussie verantwoord te brengen?"

Shockeffect

Docent maatschappijleer Henk-Jaap Batelaan geeft les in Hoorn. Hij laat de cartoons van de profeet Mohammed bewust niet zien. "Bij de aanslagen op Charlie Hebdo heb ik andere cartoons van dit tijdschrift laten zien. Cartoons die ook schokkend zijn, maar niet voor de leerlingen in mijn klassen. Bijvoorbeeld een Hebdo-cartoon waarbij Marine le Pen wordt geassocieerd met het nazisme. En dan leg ik uit wie zij is. Ik kies er bewust voor om een vergelijkbare spotprent over Wilders niet te laten zien. Alle leerlingen moeten zich veilig voelen in de klas."

Docent Karim Amghar raadt leraren ten zeerste af om de spotprenten te laten zien zonder de klas goed voor te bereiden. Amghar schreef het boek Van Radicaal naar Amicaal over radicalisering en is docent omgangskunde. "Je kunt ook over vrijheid van meningsuiting praten zonder de spotprenten te tonen. Als je ze laat zien, zorg dan dat kinderen de vaardigheden hebben om te dealen met hun emoties daarbij."

In de opleiding voor docenten maatschappijleraar zou het meer moeten gaan over radicalisering, vindt Amghar. "Docenten zijn nu te weinig onderlegd in hoe ze daar met kinderen over praten en er is onvoldoende aandacht voor in de lerarenopleiding. Dat zie je wel aan de vele vragen van docenten die ik na Frankrijk krijg, ze willen weten hoe ze ermee om moeten gaan."

Maatschappijleer als examenvak

Voorzitter Marcel Mooijman van de Nederlandse Vereniging van Leraren Maatschappijleer wil dat het vak belangrijker wordt. "Je kunt kinderen niet leren om onze democratische rechtsstaat te accepteren als ze niet eens weten wat dat is. Wil je dat zaken als rechtsstaat en democratie gaan leven onder kinderen, dan moeten die vakken een belangrijkere positie in het onderwijs krijgen. Bied bijvoorbeeld maatschappijleer vaker als examenvak aan en geef er ook les over in de onderbouw."

Docent Batelaan vindt dat maatschappijleer jarenlang een ondergeschoven kindje is geweest. "In de jaren 80 en 90 werd het zelfs door leraren gegeven die daar niet voor bevoegd waren. De kinderen van toen, zijn de ouders van nu. Hun kinderen komen met weinig voorkennis in de klas. Nu krijg je maar één jaar les in maatschappijleer. Nederlandse kinderen scoren dan ook slecht op kennis van de politiek en hoe onze rechtsstaat werkt."

Verharding in de klas

Amghar ziet verharding in de maatschappij en daardoor ook in de klas. "Niet alleen bij jihadistisch geradicaliseerden, maar ook bij rechts-extremisten die boos zijn over tradities waarvan ze het gevoel hebben dat ze die op moeten geven. Of bij leerlingen die vinden dat docenten zich harder moeten uitspreken over terreur."

Maar Molenkamp herkent dat niet. "Ik geef al 25 jaar les en ik merk juist dat leerlingen steeds meer bereid zijn om te luisteren naar andere argumenten en culturen. Als je op sociale media kijkt, denk je dat de wereld morgen vergaat, maar ik zie in mijn klassen gelukkig het tegenovergestelde."