Franse docenten na aanslag: 'Het wordt steeds moeilijker om leraar te zijn'

• Ernest Claassen

  redacteur Buitenland

"De impact van de aanslag is echt groot. We zijn compleet in shock. Ik heb zaterdagmiddag nog les gegeven, maar toen heb ik er niet met mijn leerlingen over gepraat. Ik was er nog niet klaar voor. Voor en na de les moest ik huilen. We hebben allemaal het gevoel dat het ons had kunnen overkomen."

Aan het woord is de 39-jarige geschiedenislerares Sophie (echte naam bij redactie bekend). Ze werkt op een middelbare school in een buitenwijk van Parijs, net als leraar Samuel Paty, die vrijdag op straat werd onthoofd. De 18-jarige Tsjetsjeense dader zou hem vanwege het tonen van Mohammed-cartoons hebben gedood. "Dit is geen buitenwijk met veel sociale problemen, dat is belangrijk om te vermelden", zegt Sophie over haar werkterrein.

'Niet bang zijn'

Voor kinderen van twaalf en dertien jaar staat de vrijheid van meningsuiting in het lesprogramma. De docent mag zelf beslissen hoe hij de les invult.

"Sommige mensen zeggen dat het zijn eigen schuld is, maar hij volgde gewoon het lesprogramma", zegt Sophie. "Het was zijn eigen beslissing om de karikatuur van Mohammed te laten zien. Ik heb dat zelf nooit gedaan, ik ben niet erg geïnteresseerd in die cartoons. Maar hij deed het op een subtiele manier." Leerlingen kregen de kans om even de klas te verlaten.

"Als je de vrijheid van meningsuiting wilt bespreken met leerlingen van twaalf, dertien jaar, kun je over de Franse revolutie beginnen, maar dat sluit niet aan bij hun belevingswereld. Met illustraties kun je hun belangstelling wekken. Hij probeerde gewoon de aandacht van zijn leerlingen vast te houden."

"We moeten niet bang zijn", vervolgt ze. "We moeten doorgaan met wat we altijd deden. We leven in een land met bepaalde waarden. Religie hoort niet thuis op school. Ze moeten hier iets anders horen dan wat ze thuis horen. En dat willen ze ook, ze willen erover praten."

Na de aanslag van afgelopen vrijdag nam geschiedenisleraar Jerôme Jost een beslissing. "Na de herfstvakantie ga ik mijn les aanpassen. Dan ga ik de spotprenten van Charlie Hebdo gebruiken. Dat doe ik niet zonder angst, maar we mogen onze ogen niet sluiten voor wat er gebeurt. De leerlingen mogen dan ook niet de klas uit. Maar als ze niet willen kijken, zal ik ze niet dwingen."

Jost geeft les op een middelbare school ten oosten van Parijs, "niet ver van Disneyland". "De ouders bemoeien zich steeds meer met school", zegt hij. "Ze leveren kritiek op het lesprogramma en hebben geen respect voor de vrijheid van de leraar. Van collega's heb ik gehoord dat leerlingen wegblijven als het over de evolutie gaat, of bij seksuele voorlichting. Jonge meisjes mogen niet naar zwemles. Als het bij geschiedenis gaat over het ontstaan van het christendom of het judaïsme, dan moeten leerlingen van sommige ouders wegblijven."

'Discussie aangaan'

Yveline Prouvost geeft al bijna dertig jaar geschiedenis op het Baudelaire Lyceum in het Noord-Franse Roubaix; een oude industriestad met veel immigranten. Met geweld heeft ze, net als de andere leraren die de NOS vandaag sprak, nooit te maken gehad. "Er zijn hier fundamentalistische leerlingen, maar ik heb me nooit bedreigd gevoeld. Je behandelt gevoelige onderwerpen, en je kunt kleine woordenwisseling hebben, maar niet op die manier. Ik kan de discussie aangaan met mijn leerlingen."

Ze noemt de islamistische aanslag op Paty "van een onvoorstelbare wreedheid, barbaars". Ze ziet er tegenop om na de herfstvakantie weer les te geven. "Ja natuurlijk. Ik hoop dat mijn leerlingen niet te geschokt zullen zijn."

Ze deelde een foto op sociale media van een bordje dat een leerling aan het hek bij haar school heeft bevestigd: "solidair met onze leraren".

"Het is niet elke dag moeilijk", zegt Prouvost. "Alleen met bepaalde onderwerpen, zoals de Holocaust of de Armeense genocide. Daar moeten we op voorbereid zijn, het is erg lastig. Maar in de klas moet de historische waarheid gezegd worden."

De Franse president Macron wil nu meer beveiliging op de scholen. Maar gewapende bewaking hoeft voor haar niet. "Ik wil niet met een kogelvrij vest voor de klas staan. Dat zou in dit geval ook niet hebben geholpen, want Samuel Paty is buiten op straat vermoord."

Geen steun

Wat Sophie, die les geeft in de banlieu, vooral dwarszit is het gebrek aan ruggensteun van de schoolleiding. "Het echte probleem is dat de scholen ons niet steunen. We moeten stil blijven en niets zeggen, dat is het echte probleem. Het gebeurt steeds vaker dat ouders klagen. Ze krijgen te veel ruimte van de scholen. Ik vind dat we niet te veel naar ze moeten luisteren."

"Samuel Paty werd bedreigd, hij had de schoolleiding ingelicht, hij was naar de politie gegaan, maar niemand deed iets. Hij kreeg geen bescherming. De regering is ook verantwoordelijk voor zijn dood."

"Er moet naar ons geluisterd worden, ze moeten ons vertrouwen geven", aldus Sophie. "Het wordt steeds moeilijker om leraar te zijn. We zouden niet bang moeten zijn om les te geven."