Ggz: mentale gezondheid in gevaar door corona, jongeren kunnen ‘door ijs zakken’

• Carmen Dorlo

  redacteur Online

De Nederlandse ggz maakt zich grote zorgen over de gevolgen van de coronacrisis voor de geestelijke gezondheid van de Nederlandse bevolking. Over de mentale gezondheid van kinderen en jongeren zijn de grootste zorgen. "De problemen die we zien zijn acuut en moeten aangepakt worden om groepen die nu al door het ijs dreigen te zakken te helpen", zegt voorzitter Jacobine Geel van de Nederlandse ggz.

De branchevereniging voor geestelijke gezondheidszorg roept op tot een gezamenlijke aanpak met onder anderen huisartsen, het wijkteam, woningbouwcorporaties en politie. Dat is volgens de ggz essentieel om de gevolgen van de pandemie voor de geestelijke gezondheid op te vangen.

De grootste zorgen gaan over de jeugd. Bij die groep kwamen de afgelopen periode meer stress- en depressieklachten voor. Volgens de ggz zijn er steeds meer aanwijzingen dat kinderen en jongeren lijden onder het stilvallen van sociale interacties. Door een lockdown hebben zij niet de veiligheid, vrijheid en experimenteerruimte die nodig is voor hun ontwikkeling.

Dat leidt tot meer problematiek. In sommige instellingen komen meer zelfverminking en suïcidaliteit voor. Ook is er meer gebeld naar de Kindertelefoon en meer gechat met hulporganisatie Fier.

Schade in ontwikkeling

Ook de gezinsproblematiek is een aandachtspunt: omdat de jeugd meer geïsoleerd thuiszit, nemen de zorgen over huiselijk geweld en misbruik toe. De ggz is bang dat gevaarlijke situaties kunnen ontstaan door het gebrek aan contact met veilige volwassenen, zeker tijdens de lockdown. "De huidige gedeeltelijke lockdown brengt al risico's met zich mee. Een gehele lockdown zal veel schade aanrichten in de sociaal-emotionele ontwikkeling van deze doelgroep", zegt Geel. "Het is belangrijk dat we samen alles doen om mensen te helpen die signalen afgeven dat ze geestelijk in de knel komen."

Zo werd tijdens de eerste golf al duidelijk dat het grote moeite kost voor kinderen die in behandeling zijn om met de hulpverlening in contact te blijven.

Psycholoog Najla Edriouch, die op het Centrum Adolescentenpsychiatrie werkt, is bang dat de psychische klachten van jongeren alleen nog maar erger gaan worden. "We hebben in het najaar niet alleen psychische klachten rondom de coronacrisis, of klachten rondom een winterdepressie, we hebben een combinatie van die twee."

Bij de eerste coronagolf was het mooi weer, nu zitten we in de herfstperiode, zegt Edriouch. "De winterdip ontstaat meestal in de herfst, omdat mensen onvoldoende in contact komen met daglicht. Om de dip tegen te gaan, geven wij tips als: blijf niet de hele dag thuis, spreek af met mensen, onderneem activiteiten. Die dingen worden door de coronamaatregelen allemaal belemmerd."

Daarom is het volgens Edriouch belangrijk om contact te blijven houden. Dat is ook de oproep van de ggz.

De ggz is ook bang voor de langetermijngevolgen van de coronacrisis. De vrees is vooral dat de negatieve gevolgen van de eventuele recessie door de coronacrisis, zoals inkomensverlies en schuldenproblematiek, een impact zullen hebben op de mentale veerkracht van de samenleving. Dat is iets wat Mariëlle van den Berg van belangenbehartiger MIND nu al ziet terugkomen in de psychische klachten.

In de eerste golf waren mensen vooral angstig vanwege de onzekerheid rondom de pandemie, nu ervaren veel mensen stress doordat de impact van de coronacrisis duidelijker aan het worden is, legt ze uit. Daarom nemen niet alleen de klachten voor mensen met psychische klachten toe, maar ook voor mensen die voor het eerst deze klachten ervaren. "Mensen krijgen te maken met rouwen, maar ook met het verliezen van een baan of het minder worden van het inkomen."

Doordat het aantal mensen met psychische klachten toeneemt, wordt de ggz ook steeds meer overbelast, zegt Van den Berg. "In de basis-ggz, waar bijvoorbeeld mensen worden geholpen die rouwen of overspannen zijn, merken we dat de wachttijden inmiddels oplopen. Het rotte is dat je snel geholpen wilt worden en je eigenlijk niet ook nog twee maanden kunt wachten. Hoe eerder je aan de slag kan, des te beter."

De ggz verwacht dat als er nu niets verandert, de druk op ggz-professionals alleen maar gaat toenemen.

Alternatieve hulp

Daarom wordt er in deze periode gekeken naar welke andere hulp er kan worden toegepast. Van den Berg: "Hoe kun je bijvoorbeeld eenzaamheid oplossen op een andere manier? Niet iedereen hoeft bij de reguliere ggz te worden geholpen. Je kunt ook kijken of bijvoorbeeld lotgenoot-contact helpt, of een slaapcentrum voor iemand die last heeft van slapeloosheid."

Ook pleit de ggz voor samenwerking in het rapport. Voorzitter Geel: "Tijdens de eerste golf is aangetoond dat we eendrachtig kunnen samenwerken, waarmee veel is bereikt. Laten we deze samenwerking nu verder versterken en vasthouden voor de lange termijn."