Bashar al-Assad: dictator of hervormer?

Eigenlijk zou hij oogarts worden en ooit was hij hoofd van een nationale computervereniging. Een jongen die van techniek houdt en een carrière als arts ambieert. Maar Bashar al-Assad werd president van Syrië.

Zijn broer, de troonopvolger, kwam om bij een auto-ongeluk in 1994. Direct daarna haalt Hafez al-Assad zijn zoon Bashar terug uit Londen. Bij thuiskomst begint Bashar aan een militaire bliksemcarrière. In 2000 sterft Hafez al-Assad en volgt Bashar hem op als president.

Erfenis

Op 16 juli 2000 hield Bashar al-Assad voor het Syrische parlement zijn inauguratietoespraak. Hij sprak over creatief denken, de noodzaak van constructieve kritiek, transparantie en democratie.

Na zijn aantreden liet Assad politieke gevangenen vrij, die onder zijn vaders brute regime in de cel waren gegooid. Beruchte gevangenissen werden gesloten. Het toezicht op de media werd versoepeld.

Het volk luisterde, haalde opgelucht adem en heel even werd er gesproken over hervorming, over de lente van Damascus. Maar de lente duurde niet lang.

Vrijheid

Een jaar nadat Bashar al-Assad aan de macht was gekomen stroomden de gevangenissen weer vol met dissidenten, journalisten en mensenrechtenactivisten. De gevreesde mukhbarat, de veiligheidsdiensten, kregen vrij spel. Hervormingen bleven uit. Beloftes van Assad over meer politieke vrijheid en burgerrechten werden nooit waargemaakt.

Assad heeft volgens mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch nooit de noodzakelijke stappen ondernomen om de mensenrechtensituatie in Syrië te verbeteren. Persvrijheid bestaat niet en censuur is wijdverspreid.

"Bashar al-Assad heeft internetgebruik toegestaan, maar zijn veiligheidsdiensten arresteren bloggers en censureren populaire websites als Facebook en YouTube", schrijft Human Rights Watch. De veiligheidsdiensten zijn overal, vrijuit spreken is gevaarlijk.

Machtsbasis

Syrië is een mozaïek van verschillende gemeenschappen. De familie Assad behoort tot de alawieten, een islamitische minderheid, die onder invloed van vader en zoon Assad een machtige groep is geworden. In Syrië bestaat, net als in buurlanden Libanon en Irak, het gevaar van sektarische verdeeldheid. Die angst versterkt de machtsbasis van Bashar al-Assad.

Onder zijn regime is Syrië een redelijk stabiel land. Veel religieuze minderheden en inwoners van Syrië zijn bang dat als het regime valt, het land vervalt in sektarisch geweld. Democratie zou niet mogelijk zijn in Syrië. Dat leidt tot ellende en strijd om de macht.

Het seculiere beleid van al-Assad en zijn Baath-partij wordt door veel minderheden in Syrië gezien als bescherming tegen religieuze spanningen. Feit is dan ook dat Bashar al-Assad een betere reputatie geniet dan bijvoorbeeld zijn collega's in Egypte en Libië.

Hervormer

Lang werd gedacht dat Assad eigenlijk een hervormer was, een dictator tegen wil en dank. Deels in het Westen opgeleid, welbespraakt en met een gematigde toon, leek hij een nieuwe start voor Syrië. Nog steeds bestaat de gedachte dat Assad van goede wil is en wel wil hervormen, maar dat hij wordt tegengehouden door de elite om hem heen.

Of dat waar is, is niet te zeggen. Het Syrische systeem is erg gesloten en hoe het er precies aan toe gaat in het hart van de macht in Syrië, weet niemand. Maar uit de manier waarop het regime reageert op de onrust in het land, blijkt nog weinig hervormingsgezindheid. Inmiddels is de noodtoestand opgeheven, maar veiligheidsdiensten slaan de protesten voorlopig keihard neer.