Nieuwe kampen op Griekse eilanden: 'Ik hoef geen airco, ik wil een toekomst'

• Heleen D'Haens

  redacteur Buitenland

"Welcome to the European Union!" Een groepje Syrische mannen is het gewend om ironische oneliners te roepen naar journalisten. Wat moeten ze anders, dan hopen dat een journalist aan andere mensen in Europa laat weten hoelang ze hier al zitten? "Waarom, mevrouw? Waarom? Wij komen uit Aleppo, Damascus, Deir al-Zor. Hadden we daar moeten sterven dan?"

Maar alle journalisten ten spijt zitten ze hier nog. Allemaal weten ze tot op de dag hoelang geleden ze zijn aangekomen uit Turkije. Een jaar en tien dagen, een jaar en twee maanden. Sommigen nog langer dan dat. Een zwarte stempel op het formulier dat ze destijds kregen, bepaalt dat ze het eiland niet af mogen tot hun asielaanvraag is behandeld.

Sterven van ellende

Het opvangkamp op Samos is vergelijkbaar met kamp Moria op Lesbos, maar dan kleiner. Er verblijven vooral mensen uit Syrië, Afghanistan en Afrikaanse landen. Het officiële gedeelte, afgezet met hoog prikkeldraad, telt 648 plekken. Daaromheen ligt het deel dat bekendstaat als 'de jungle': honderden tenten, kriskras door elkaar tussen de olijfbomen. In totaal verblijven op Samos zo'n 5000 migranten: bijna acht keer meer dan de capaciteit.

"In Syrië was het leven klote", zegt een jongen van 21 uit Damascus, "maar ik had het beter dan hier". Hij toont een plastic doosje met rijst en kip, "de maaltijd die we gisteren kregen". De vervaldatum op het pak is 2 september. "Ik sterf hier van ellende. Dan had ik net zo goed in mijn eigen land kunnen doodgaan."

Niet alleen de migranten zelf, ook de Griekse overheid wil zo snel mogelijk een einde aan overvolle tentenkampen als deze. Al maanden is de regering bezig om kwetsbare migranten, zoals gezinnen met kinderen en alleen reizende minderjarigen, over te brengen naar het vasteland of naar andere Europese landen.

De oplossing voor de overblijvers ligt 7 kilometer verderop, in de bergen van Samos. Te midden van een desolate, winderige vallei is daar de afgelopen maanden een alternatief kamp opgetrokken. Het bestaat uit honderden witte containers in verschillende groottes. Afgelopen zomer gaf de Europese Unie Griekenland 130 miljoen euro om op vijf eilanden dit soort kampen te bouwen. Dat op Samos is nu als eerste klaar.

De leefomstandigheden van migranten zullen erop vooruitgaan, zegt de regering. In de winter zijn ze hier beter beschermd tegen kou en regen en voor hete maanden is elke container voorzien van airconditioning.

Maar gezellig is dit kamp niet te noemen. Het is omheind met metershoog prikkeldraad. Dat is nodig, omdat de nieuwe kampen zogeheten 'gesloten kampen' worden, met meer beperkingen voor migranten om zich te verplaatsen en meer controle op wie er in- en uitgaat.

Bewoners van het dorpje Mitilini, vlak bij het kamp, zijn er niet gerust op. Er wonen 2500 mensen. Rond twee uur 's middags is er nauwelijks iemand op straat. "Nu is het hier nog rustig", zegt de 74-jarige Georgios Elefteroglou op het dorpsplein. "Maar dat blijft niet zo als ze die mensen hierheen halen."

Tegenargumenten heeft hij genoeg. "Het brandt vaak daar, dat is gevaarlijk voor die mensen. En als het regent, loopt die vallei vol met water, dat is ook niet veilig." Nadat de camera was uitgegaan, mompelt hij dat hij het toch ook geen prettig idee vindt, zo veel vreemde mensen in de buurt.

Ook in het tentenkamp zijn mensen bezorgd om de aanstaande overplaatsing. Omdat nog weinig bekend is over hoe streng de bewegingsbeperkingen echt zullen zijn, horen ze de gekste verhalen. Krachttermen als detentiekamp en gedwongen opsluiting gaan snel rond. "Heeft u het kamp gezien mevrouw?", vragen ze. "Zou u er kunnen wonen?"

De containers zullen wel beter zijn, denken ze. Maar dat er airco is, kan ze gestolen worden. "In Syrië had ik dat. Daar had ik ook een badkamer met een douche. Maar ik ben hier niet naartoe gekomen voor luxe. Ik wil studeren en werken. Ik ben hierheen gekomen voor een toekomst."

Regering zet door

De Griekse regering zet door. De overplaatsing is al verschillende keren uitgesteld door het coronavirus, maar staat nu gepland voor het einde van het jaar.

De Syrische jongens hopen dat er tegen die tijd uitsluitsel is over hun asielaanvraag, maar ze vrezen van niet. Vraag hun waarom ze het vooruitzicht op het kamp verderop zo verschrikkelijk vinden en hun toon slaat om. "Een gesloten kamp? Meent u dat? Kijk naar ons. Wij zijn mensen. Wij hebben niks misdaan."

Een van hen ploft er moedeloos bij neer. "Ik blijf nog liever hier."