Veel meer longtransplantaties dankzij oplappen van afgekeurde longen

• Hugo van der Parre en Rinke van den Brink

  redacteuren Binnenland

Door donorlongen die eigenlijk zijn afgekeurd voor transplantatie op te knappen met een nieuwe techniek, is het Erasmus Medisch Centrum erin geslaagd fors meer mensen een nieuwe long te geven. Het aantal longtransplantaties is door deze en andere innovaties de afgelopen twee jaar verdubbeld. Dat is van groot belang voor bijvoorbeeld taaislijmpatiënten die soms lang op een wachtlijst staan.

Niet alle mensen die organen doneren na hun dood hebben volledig gezonde longen. Toch hoeven longen die in principe afgekeurd worden, niet verloren te gaan. Met de zogeheten perfusietechniek kunnen ook longen 'met een krasje' succesvol worden hergebruikt.

Dat gebeurt met een perfusie-machine. In zo'n apparaat worden uitgenomen longen gedurende vier tot zes uur beademd en doorgespoeld met een speciale vloeistof. Eventuele schade aan de longen, bijvoorbeeld door een verblijf van de donor op de IC, kan worden gerepareerd. Bij sommige donoren komen bij het overlijdensproces hormonen vrij die bloedvaten in de longen openzetten. Daardoor lopen de longen vol vocht en dat maakt ze onbruikbaar. Met perfusie kan dat hersteld worden.

Ontstekingen en embolieën

Ook kunnen medicijnen worden toegediend als antibiotica, ontstekingsremmers of stolseloplossers waarmee embolieën worden aangepakt. "We hebben op die manier organen met een longontsteking behandeld. En longen met een ernstige embolie, dat is een bloedprop in een bloedvat in de long. Normaal gesproken waren deze longen beslist afgekeurd voor transplantatie", zeggen longarts Rogier Hoek en cardio-thoracaal chirurg Edris Mahtab.

Mahtab legt uit hoe de perfusie in zijn werk gaat:

De techniek is ontwikkeld in Zweden en Canada en inmiddels ook in Nederland in gebruik in de transplantatiecentra. In ons land is een groot tekort aan donorlongen. Permanent staan er zo'n 180 mensen op de wachtlijst voor een transplantatie. De wachttijd kan oplopen tot twee jaar en het gebeurt wel dat mensen overlijden terwijl ze op de wachtlijst staan. Een computerprogramma beoordeelt wie het eerst aan de beurt komt. Longtransplantaties worden alleen uitgevoerd door de academische ziekenhuizen in Rotterdam, Utrecht en Groningen, vorig jaar in totaal 109 keer.

Donormanagement

In het Erasmus MC zijn in 2019 en 2020 tot nu toe 49 longtransplantaties uitgevoerd. Bij vijftien daarvan ondergingen de longen vooraf een perfusie-procedure. In combinatie met een paar andere vernieuwingen kon het aantal transplantaties worden verdubbeld. Zo doen de artsen sinds twee jaar aan wat zij 'actief donormanagement' noemen: "Dat donormanagement gaat van start zodra vaststaat dat de patiënt zal komen te overlijden. Dan wordt onder meer extra aandacht besteed aan de beademing en vochtbalans, zodat de longen niet onnodig beschadigd raken", zegt Hoek.

Ook de ontvanger van de longen wordt op een vernieuwende manier voorbereid. Zo worden patiënten bij wie de longfunctie onder het minimum dreigt te zakken, aangesloten op een machine die buiten het lichaam zuurstof toevoegt aan het bloed en op die manier de functie van de longen overneemt. Chirurg Mahtab legt uit: "Op deze manier kunnen we mensen wakker laten worden en in voldoende conditie brengen om de operatie te doorstaan. Vroeger moesten ze van de wachtlijst worden gehaald."

Harten?

De perfusietechniek wordt in Nederlandse ziekenhuizen ook met succes gebruikt voor het verbeteren van levers en nieren. En binnenkort start in het Erasmus MC een proef met harten. "Dan kunnen hopelijk ook mensen die wachten op een harttransplantatie ervan profiteren", zegt Hoek.

In Nederland is 60 procent van de patiënten tien jaar na een longtransplantatie nog in leven. Dat ligt flink boven het internationaal gemiddelde van 40 procent. De meeste patiënten ervaren bovendien een betere kwaliteit van leven dan voor de longtransplantatie.

Donorwet

De innovaties betekenen nog niet dat de wachtlijst verdwijnt, zegt longarts Hoek: "We moeten werken met donorlongen die minder goed zijn dan voorheen, omdat donoren gemiddeld ouder worden. Ontvangers zijn bovendien zieker."

De artsen hopen dat de nieuwe donorwet leidt tot meer donoren. Volgens de nieuwe wet, geldig sinds 1 juli, is iedereen automatisch donor, tenzij iemand registreert dat niet te willen.