Turkse vrouwen straat op voor behoud Istanbul Conventie, 'verdrag redt levens'
Het ging als een schokgolf door Turkije: de zoveelste moord op een vrouw door een man uit haar directe omgeving. Het lichaam van de 27-jarige Pinar Gültekin uit de Turkse plaats Mugla werd vorige week gevonden in een bos bij haar woonplaats. Haar ex-vriend bekende dezelfde dag dat hij haar had geslagen en gewurgd en haar lichaam had verbrand. In het politieverhoor zei hij dat hij het in vlaag van woede had gedaan.
Pinar is niet de eerste en zal ook niet de laatste zijn. In Turkije neemt het aantal moorden op vrouwen al jaren toe. Volgens cijfers van de organisatie Wij zullen femicide stoppen kwamen vorig jaar 474 vrouwen om het leven door geweld van mannen uit hun directe omgeving. Er wordt gevreesd dat het aantal dit jaar hoger zal zijn, door een toename van huiselijk geweld in de coronacrisis.
Vrouwen stonden al wekelijks met spandoeken en foto's van vermoorde vrouwen op straat om aandacht te vragen voor geweld tegen vrouwen. Nu hebben ze er een nieuwe reden bij. De Turkse regering dreigt uit de Istanbul Conventie te stappen; een Europees verdrag dat landen ertoe dwingt om geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld actief aan te pakken.
Het protest van de vrouwen gaat niet alleen over de conventie, maar richt zich ook tegen de Turkse regering, zegt onze correspondent:
Landen die de Istanbul Conventie ratificeerden moeten geweld voorkomen, slachtoffers beschermen en daders veroordelen. Ook moeten ze het principe van gendergelijkheid, gelijke behandeling van mannen en vrouwen, in hun wetgeving opnemen. Turkije was het eerste van ruim veertig landen dat het verdrag tekende; Nederland deed dat in 2015.
'Ratificatie was een fout'
Jaren later is het standpunt van de Turkse regering veranderd. De regering overweegt nu om uit het verdrag te stappen; de inhoud ervan zou niet in lijn zijn met traditionele familiewaarden in de Turkse samenleving. "Dat wij dat verdrag ooit tekenden was een fout", zei Numan Kurtulmus, vice-voorzitter van de regerende AK-partij van president Erdogan op 2 juli in een tv-interview.
Het probleem zit voor hen in de uitleg van het begrip 'gender' als sociaal geconstrueerde rol die door de samenleving wordt opgelegd aan mannen en vrouwen. Conservatieve groepen vinden dat het de deur open zet naar vrije interpretaties van sekse, en dat het homoseksualiteit 'propageert'. Het verdrag beschrijft ook dat gedrag in de naam van "cultuur, tradities, geloof of eer" niet mag worden misbruikt om geweld goed te praten.
Dit verdrag heeft onze traditionele familiestructuur al kapot gemaakt.
Mehmet Ali Güldemir, verbonden aan Diyanet, de invloedrijke overheidsinstantie voor religieuze zaken in Turkije, vindt dat Turkije zo snel mogelijk uit het verdrag moet stappen. "Dit verdrag heeft onze traditionele familiestructuur al kapot gemaakt. Het heeft voor onnodige scheidingen gezorgd." Hij is van mening dat huiselijk geweld binnen het gezin moet worden opgelost.
"De man, de vader is bij ons de baas in het gezin. Als je de man uit het gezin weghaalt, breek je iets." Hij zegt dat het verdrag ertoe leidt dat vrouwen te snel bij hun man weggaan. "Een vrouw die geweld ervaart moet eerst in kalmte praten met haar man. Als het niet ophoudt, dan moeten ze hulp zoeken bij een oudere persoon in de familie."
Meer steun in samenleving
De Turkse bevolking lijkt het daar niet mee eens te zijn. Een recente opiniepeiling van het onafhankelijke Metropoll laat zien dat meer dan 60 procent van de ondervraagden de Istanbul Conventie steunt. Ook 50 procent van AKP-stemmers is er voor.
"We zien al langer dat de samenleving progressiever is dan de regering", zegt Bertil Emrah Oder, professor rechten aan de Koc Universiteit in Istanbul. Zij ziet dit als onderdeel van een algehele verslechtering van de democratie in Turkije. "Hoe men denkt over gendergelijkheid gaat hand in hand met de democratisering in een land", zegt ze. "Toen we het verdrag tekenden in 2011, wilde Turkije lid worden van de EU. De afgelopen jaren zien we juist een afkeer van Europa en de westerse manier van denken."
Ze ziet veel problemen in het rechtssysteem in Turkije. "Op papier hebben we wetten die mensenrechten beschermen, maar in de praktijk zien we veel victim blaming als het gaat om vrouwen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld. Mannen komen met te veel weg."
Als Turkije uit de Istanbul Convenstie stapt, zal dat de situatie voor vrouwen verslechteren, zegt ze. "Het zendt een boodschap uit aan daders, dat de regering hun gedrag niet veroordeelt."
Sinds 2013, toen de Gezi-protesten hardhandig werden neergeslagen, durven nog maar weinig groepen tegen de regering te demonstreren. De vrouwenbeweging is een van de weinige groepen die nog wel, bijna iedere week, actie voert. Meestal zijn ze met enkele tientallen vrouwen. Maar nu de regering dreigt uit de Istanbul Conventie te stappen, groeit de omvang van het protest.
"De Istanbul Conventie redt levens van vrouwen", roept Gulsum Kav, die de demonstraties organiseert, door een megafoon. "Ik wil een Turkije waar vrouwen zich vrij kunnen voelen. Een Turkije waar vrouwen het recht hebben om een natuurlijke dood te sterven."
