Missie op Mars: hoe haal je grond en stenen van een andere planeet?

• Ivo Landman

  redacteur Online

Eens in de twee jaar staat Mars dicht bij de aarde, en dat is hét moment om sondes naar de planeet te lanceren. De Marsverkenners van de Verenigde Arabische Emiraten en China zijn al onderweg, maar de grootste klapper van het tweejaarlijkse vuurwerk moet donderdag opstijgen: de Amerikaanse rover Perseverance gaat voor het eerst Marsgrond verzamelen om terug te sturen naar de aarde.

Perseverance is de opvolger van een andere Marswagen, Curiosity. Dat is een rover zo groot als een kleine auto die sinds 2012 rondrijdt in een grote krater. De twee wagens lijken sprekend op elkaar, maar schijn bedriegt.

Perseverance heeft een hele batterij nieuwe instrumenten aan boord. Het belangrijkste: de boor waarmee de robotwagen bodemmonsters kan nemen, om ze in buisjes klaar te leggen voor transport naar de aarde. Dat transport komt grotendeels voor rekening van Europa. Ruimtevaartorganisatie ESA bouwt aan een eigen kleine rover en een sonde om de buisjes na 2026 op te halen.

In deze NOS-animatie met beelden van NASA en ESA zie je hoe de mega-operatie werkt:

De missie is een noodzakelijke stap om ervaring op te doen om ooit mensen op Mars te laten landen, zegt Philippe Schoonejans. Hij is namens ESA betrokken bij het Europese deel van het project. "Wat we leren met deze missies is superbelangrijk. Bemande missies duren zeker nog vijftien jaar. In de tussentijd heeft de wetenschap het rijk nog even alleen, zonder het risico dat Mars besmet raakt met aardse organismen."

Schoonejans leidt de bouw van een robotarm die de bodemmonsters van Perseverance in een kleine raket moet plaatsen om ze de ruimte in te schieten - een van de vele stappen die goed moet gaan. "De rovers moeten op dezelfde plek landen, ze moeten goed werken. Dan moet er een raket gelanceerd worden vanaf Mars, dat is nog nooit gedaan, net als een terugkeer naar de aarde. Als het ergens misgaat, heb je wel veel geleerd, maar dan heb je toch geen stenen."

Ontstaan van leven

Uiteindelijk hopen wetenschappers met de bodemmonsters beter te begrijpen hoe de omstandigheden waren op Mars miljarden jaren geleden, toen de planeet nog een dichtere atmosfeer had en er water stroomde. Inge Loes ten Kate, astrobioloog aan de Universiteit Utrecht, kijkt uit naar de nieuwe gegevens. Ze was ook nauw betrokken bij de missie van Curiosity, die een klein laboratorium aan boord had om bodemmonsters te onderzoeken.

Perseverance gaat op andere manieren zoeken naar tekenen van microscopisch leven in het verre verleden. De rover heeft camera's die de omgeving en het gesteente in extreem detail kunnen vastleggen. "Het mooie is dat we daarmee kunnen kijken naar de context van de bodemmonsters", zegt Ten Kate.

"De omgeving, de mineralogie. We weten dat er water stroomde, maar was het zoet of zout? Wat was de zuurgraad? Curiosity heeft laten zien dat de omstandigheden in de krater Gale ooit veel leken op die op aarde. Dat is bij deze locatie maar weer de vraag. Hoe zijn de condities hier? Zijn er plekken waar we kunnen laten zien: hier had een levend organisme moeten kunnen bestaan?"

Ten Kate kijkt ook uit naar de beelden van het helikoptertje Ingenuity. De 2 kilo zware drone met dubbele rotor staat voor de uitdagende taak om op te stijgen in de uiterst ijle atmosfeer van Mars. "Hoe cool is dat? Het wordt spannend om te zien hoe hij het doet. Het ding is wel getest natuurlijk, maar of hij het op Mars doet weten we volgend jaar pas echt."

Perseverance landt in februari 2021 op Mars. Bij de landing van Curiosity in 2012 - toen extra spannend vanwege de nog nooit eerder gebruikte vliegende kraan die de Marswagen naar het oppervlak takelde - trok ze nog een champagnefles open voor de tv-camera's. Deze keer zal ze de missie wat meer vanaf de achtergrond volgen. "Maar ik zet de livestream wel aan."

Intussen rijdt Curiosity trouwens ook nog gewoon door. Dat kost geld, want de robotwagen wordt door een team op afstand bestuurd. Ten Kate hoopt dat NASA ook met die rover nog zo lang mogelijk doorgaat, want een nieuwe missie is altijd veel duurder. "Ik zeg: gebruik wat je hebt tot het uit elkaar valt. Het is doodzonde als je dat niet doet."