Drastische verbetering ziekste covid-19-patiënten door experimentele behandeling
De meest zieke covid-19-patiënten zijn gebaat bij een behandeling met corticosteroïden, eventueel in combinatie met een middel dat de werking van het immuunsysteem afremt. Deze experimentele behandeling vermindert de sterfte in deze patiëntengroep met maar liefst 65 procent.
Het gaat om patiënten met een longontsteking door covid-19 en die getroffen worden door een zogeheten cytokinestorm, een overreactie van het afweersysteem die overal in het lichaam ontstekingen veroorzaakt. Het Cytokine Storm Syndroom (CSS) komt bij meer infectieziekten voor en bij ongeveer een kwart van alle covid-19-patiënten die in het ziekenhuis belanden.
Onderzoekers van het Zuyderland Medisch Centrum in Geleen en Heerlen publiceren hun bevindingen vandaag in The Annals of Rheumatic Diseases. Het Zuyderland kreeg veel coronapatiënten binnen. De sterfte onder de ziekste patiënten in het ziekenhuis was in maart zo'n 48 procent. Daarop zijn de artsen van het ziekenhuis met hun experimentele behandeling begonnen waardoor die sterfte daalde naar 16 procent.
Het aantal patiënten dat beademing nodig had daalde met 71 procent. De kans op verbetering van de ernstige ademhalingsproblemen van patiënten was 79 procent groter dan met standaard zorg.
In Nederland zijn ongeveer 12.000 mensen met covid-19 opgenomen of opgenomen geweest in een ziekenhuis. Van die groep had een kwart, 3000 patiënten dus, mogelijk baat gehad bij de experimentele behandeling.
Historische vergelijking
De artsen van het Zuyderland vergeleken de resultaten van de experimentele behandeling van 86 patiënten die in april ernstig ziek in het ziekenhuis lagen, met die van 86 vergelijkbare patiënten die in maart de standaardzorg hadden gekregen. De patiënten werden gekoppeld op basis van leeftijd en geslacht en uiteraard de ernst van hun ziekte.
"Dit is een mooi onderzoeksresultaat", zegt Leon van den Toorn, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose (NVALT) en niet betrokken bij het onderzoek.
"Wel met de kanttekening dat dit soort onderzoek natuurlijk methodologische tekortkomingen kent. De patiënten zijn niet willekeurig over twee groepen verdeeld en vergelijking met historische controles is altijd gevaarlijk, dat zal absoluut leiden tot een vertekening", meent Van Toorn.
"Maar het is zeker een positief effect dat de onderzoekers hebben gevonden."
Invoeren
De Zuid-Limburgse artsen wijzen erop dat hun bevindingen nog bevestigd moeten worden in een verder onderzoek, waarbij de patiënten willekeurig verdeeld worden in twee groepen. Maar tegelijk zijn ze er al van overtuigd dat hun onderzoeksresultaten kloppen.
Ze bepleiten het invoeren van hun experimentele behandeling bij covid-19-patiënten die kampen met een cytokinestorm. Het is wel zaak om zo vroeg mogelijk te beginnen met het tegengaan van die overreactie van het afweersysteem.
Corticosteroïden zijn bovendien veilige middelen die goed beschikbaar en goedkoop zijn.
Afweerremmer
Eerder stelden Britse onderzoekers al vast dat het corticosteroïde dexamethason de sterfte onder patiënten die beademd werden met een derde verminderde en bij patiënten die extra zuurstof kregen met 20 procent.
De artsen in het Zuid-Limburgse ziekenhuis gaven hun patiënten vijf tot zeven dagen een corticosteroïde. Als dat onvoldoende aansloeg gaven ze tussen de tweede en de vijfde dag daarbij ook de afweerremmer tocilizumab, een middel dat veel gebruikt wordt bij de behandeling van reumapatiënten.
Het inzetten van die afweerremmer samen met de corticosteroïden is het vernieuwende aan de experimentele behandeling die het Zuyderland toepast. Eerder zijn er nog geen studies verschenen naar zo'n combinatietherapie.
Gunstig effect
Corticosteroïden, zoals bijvoorbeeld prednison of dexamethason, en immunosuppressiva zoals tocilizumab hebben beide een afweerremmende werking. De corticosteroïden hebben in hoge doseringen bovendien een ontstekingsremmende werking. Daarom worden de corticosteroïden als eerste ingezet en pas daarna de afweerremmer.
Eind vorige week publiceerde EClinicalMedicine, een uitgave van The Lancet, de resultaten van een studie uit een ziekenhuis in de zwaar door de corona-uitbraak getroffen Noord-Italiaanse stad Brescia. Ook die onderzoekers constateerden een gunstig effect van tocilizumab in de groep covid-19-patiënten met longontsteking en longschade als gevolg van een overreactie van het afweersysteem.
De Italiaanse artsen gaven een groep van 90 patiënten tocilizumab en 68 andere alleen de standaardzorg. In de groep die tocilizumab kreeg was de sterfte nog geen 8 procent, in de groep die standaardzorg kreeg overleed de helft van de patiënten.
De Italiaanse wetenschappers constateerden ook nog dat tocilizumab wel het op hol geslagen afweersysteem afremt, maar niet verhindert dat de ontwikkeling van covid-19 afgeremd wordt. Wel is het belangrijk dat het wordt toegediend vóór beademing noodzakelijk is.
