'Oosten van Nederland heeft impuls nodig om droogte te bestrijden'

• Shirley Drost

Het oosten van Nederland heeft een extra impuls nodig om de droogte te bestrijden. Dat vindt Dirk-Siert Schoonman, bestuurder bij de Unie van Waterschappen. Begin juni heeft minister Van Nieuwenhuizen bekendgemaakt dat er 100 miljoen euro extra wordt vrijgemaakt uit het Deltafonds. "Een groot deel hiervan moet naar de herinrichting van het oosten van het land", zegt Schoonman.

In totaal trekken het Rijk, de waterschappen, de provincies en gemeenten de komende jaren voor de droogteaanpak 800 miljoen euro uit.

Na een droog en warm voorjaar is er in juni en juli veel neerslag geweest. Dit heeft in grote delen van het land de droogteproblemen verminderd. De afvoer van de Rijn is gestegen, het neerslagtekort gestabiliseerd en er is (voorzichtig) herstel van de grondwaterstanden.

De droogte is daarmee echter niet voorbij. De problemen zijn verschillend per regio: met name de hoge zandgronden in het oosten hebben het zwaar.

Veldbodemkundige Matheijs Pleijter laat in Haaksbergen zien dat het vocht alleen in de bovenste laag van de bodem zit:

Dit jaar is het voor het derde jaar op rij erg droog. In het voorjaar was er geen regen, veel zon en dus veel verdamping. Daardoor zakt de grondwaterstand snel en is er dus niet voldoende water voor planten en gewassen. Met de regen van de laatste weken wordt de grond bevochtigd van bovenaf, vertelt Matheijs Pleijter, veldbodemkundige bij kennis- en adviesbureau Aequator. "Je ziet nu dat de natuur weer groen wordt en dat gewassen snel groeien. Het maïs is bijvoorbeeld in een week tijd een meter gegroeid."

"Als het ophoudt met regenen en de zon gaat schijnen, neemt de verdamping toe. Ik verwacht dat de problemen dan weer terugkomen. Het maakt dan wel uit op wat voor plek je zit. De grondwaterstand en de bodemsoort zijn bepalend. Planten op kleigrond reageren anders op de droogte dan planten op zandgrond."

In het westen van het land is er vooral kleigrond met aanvoer van water uit rivieren en meren. Daar zakt de grondwaterstand minder snel. Klei kan water makkelijk opnemen en vasthouden, waardoor planten ondanks de droogte vaak nog voldoende vocht beschikbaar hebben in de bodem, vertelt Pleijter. "De wortels beschadigen hierdoor amper in droge periodes. Je ziet dan plekken die na maanden van droogte snel weer herstellen."

Geen goede buffer

In het oosten van het land is dat dus anders. "Zand houdt weinig water vast", legt Pleijter uit. "Het meeste regenwater zakt weg naar de ondergrond en met de al lage grondwaterstand, droogt het zand in de bodem snel uit. De regenval van de afgelopen periode zorgt dan niet voor een groen landschap, zoals dat in het westen wel het geval is."

In de zomer hebben we een tekort aan water en in de winter een overschot, maar dat overschot wordt snel afgevoerd. Hierdoor hebben we geen goede buffer voor droge periodes in de rest van het jaar. Volgens Pleijter voldoet het snel afvoeren van water niet meer aan de eisen van deze tijd. "We moeten op een andere manier naar ons watersysteem kijken en dit regionaal beoordelen. In het oosten moeten we vooral water vasthouden en in het westen moeten we oplossingen bedenken om verzilting tegen te gaan."

"Er zijn al plannen voor het gebruik van het geld om de droogte te bestrijden en volgend jaar wordt besloten welke doorgaan en worden uitgevoerd", zegt Schoonman. "Het grootste probleem is in het oosten. Daar is de droogteschade de afgelopen jaren veel groter dan in andere delen van het land." Het oosten is afhankelijk van grond- en regenwater. "Als dat er niet is, dan is er een groot probleem."

"In het westen zijn bodemdaling en verzilting de problemen die we moeten bestrijden. De plannen voor het oosten van het land zijn gericht op het vasthouden en opslaan van water", vertelt Schoonman. "We moeten daar over op een nieuwe inrichting van het gebied met een natuurlijk, robuust watersysteem. Hiervoor moeten er belangrijke keuzes gemaakt worden en zijn grote investeringen nodig."