'Slavernijverleden zie je nu terug in Black Lives Matter-demonstraties'
Keti Koti, de viering van de afschaffing van de slavernij in de toenmalige Nederlandse koloniën, is dit jaar anders en kleiner dan voorgaande jaren. Door de coronamaatregelen is de jaarlijkse herdenking in het Oosterpark in Amsterdam vandaag zonder publiek. Toch zal de lading van Keti Koti ("Ketenen Gebroken") door de wereldwijde Black Lives Matter-protesten minstens zo sterk zijn als andere jaren.
Linda Nooitmeer, voorzitter van het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis, houdt vanmiddag voor de derde keer een toespraak in het Oosterpark. Dit jaar beleeft ze die speech anders. "Eerder haalde ik veel kracht uit het publiek. Dat is altijd fantastisch; er is een gemêleerd gezelschap aanwezig. Dat belichaamt het verleden, dat is heel bijzonder."
Nu is er geen publiek, maar de afgelopen maand heeft haar veel energie gegeven voor de toespraak van vanmiddag. "Je ziet in deze Keti Koti-maand zoveel kracht uit de gemeenschap. Jong en oud, wit en zwart, hebben bij elkaar gestaan om te strijden tegen institutioneel racisme. Dat besef geeft me veel hoop voor de toekomst. Die energie draag ik ook met mij mee. Ik zal daar met volle kracht staan."
Keti Koti is voor veel Nederlanders bijzonder. We vroegen vier mensen, ieder met hun eigen familiegeschiedenis, wat de dag voor hen betekent en aan wie ze denken:
Op 1 juli 1863 werd de slavernij afgeschaft in de toenmalige Nederlandse koloniën Suriname en de Nederlandse Antillen. Daarmee kwam een einde aan een periode van ruim 200 jaar slavernij in die kolonies.
"Stilstaan bij de afschaffing betekent ook dat je realiseert dat de doorwerking van het slavernijverleden hevig is", zegt Nooitmeer. "Het gevolg van die eeuwen slavernijverleden is dat het institutioneel racisme is doorgedrongen in de structuren van Nederland."
"Alle protesten die nu over racisme gaan, zijn eigenlijk een doorwerking van het slavernijverleden", gaat ze verder. Nooitmeer vindt het daarom belangrijk dat mensen zich bewust zijn van het verleden. Alleen dan kan er volgens haar iets worden gedaan aan institutioneel racisme, waarbij mensen met een andere achtergrond ook onbewust gediscrimineerd worden. "Dat bewustzijn moet er zijn."
Aandacht voor verzet
Ook historicus, auteur en onderzoeker Karwan Fatah-Black ziet een parallel tussen het slavernijverleden en de huidige protesten. Gisteravond hield hij de jaarlijkse Keti Koti-toespraak, over de rol van verzet van slaven bij de totstandkoming van de afschaffing van de slavernij.
"Er wordt soms het idee gegeven dat de afschaffing resultaat is van goedwillende Europeanen, maar de basis is al zeventig jaar eerder gelegd. Toen was er een opstand op het Franse eiland Saint-Domingue, het huidige Haïti", zegt Fatah-Black. "Eigenlijk zie je dat die rol van verzet in de geschiedschrijving is gemarginaliseerd, maar door die opstand van slaven hielden andere grootmachten er ook rekening mee dat ze de slavernij af zouden moeten schaffen. Anders zouden ze de macht over hun koloniën kwijtraken."
Bij deze protesten gaat het nog steeds over de erfenis van slavernij en het racisme dat daarmee te maken heeft.
"Op 1 juli hebben we het over de afschaffing in 1863. Maar de rol van verzet is belangrijk om iets te agenderen. Ik zie nu dat hier ook bij de Black Lives Matter-protesten naar verwezen wordt", zegt Fatah-Black. "Betogers lopen met protestborden, soms zie ik Haïtiaanse vlaggen. De revolutie van toen probeerde een einde te maken aan slavernij en racisme. Bij deze protesten gaat het nog steeds over de erfenis daarvan."
Om te weten waar je staat moet je weten waar je vandaan komt, zegt Nooitmeer. "Educatie is een van de belangrijkste punten van het het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis. Onze benadering is positief: we willen kennis aan de man of vrouw brengen. Zolang de kennis ontbreekt over uitvloeisels van racisme, zoals een lage waardering van kinderen met Afrikaanse roots in het onderwijs, en problemen op de arbeids- en woningmarkt, heb je geen basis voor een goed gesprek. Wanneer men meer weet over onze gezamenlijke geschiedenis, begrijpen ze ook eerder waar we het nu over hebben."
