'Spijtbetuiging Filip over Congo is grote stap, hopelijk opmaat naar excuses'
De brief waarin koning Filip spijt betuigt voor het leed dat Congo is aangedaan in de koloniale periode wordt in België gezien als een grote stap.
Het koningshuis heeft deze zaak tot nu toe meestal toegedekt, zegt koningshuiskenner en historicus Mark Van den Wijngaert bij de VRT. "Boudewijn heeft destijds zelfs voor een deel de verdediging opgenomen voor het koloniaal verleden. Nu erkent het koningshuis dat er inderdaad gruweldaden zijn gebeurd."
Volgens premier Sophie Wilmès was de spijtbetuiging het initiatief van de koning zelf. Ze haalde de brief aan president Tshisekedi aan in haar toespraak ter gelegenheid van zestig jaar onafhankelijkheid van de Democratische Republiek Congo, vandaag.
"Wanneer de koning zich uitspreekt, is dat in de ik-vorm en dat is erg belangrijk. Want het gaat over zijn emoties, maar hij laat zich ook uit in perfecte overeenstemming met de regering." Ze noemt het erkennen van wat er is gebeurd van wezenlijk belang en vindt dat de gezamenlijke geschiedenis nooit mag worden vergeten.
Spijtbetuiging belangrijke stap
Ook Belgen met Congolese roots zijn blij met de spijtbetuiging. Ze noemen het erkennen van het leed een stap in de goede richting en een opmaat naar excuses.
De reacties zijn positief, maar sommigen hopen op excuses:
"Wat ik ook goed vind is dat koning Filip expliciet de link legt tussen de kolonisatie toen en de discriminatie nu in België en de rest van de wereld", zegt de Antwerpse zanger Ronny Mosuse op radiozender Radio 2 Antwerpen, refererend aan het Black Lives Matter-protest.
Charis Basoko is politiek analist in de Congolese hoofdstad Kinshasa. "Ons verleden was moeilijk en pijnlijk. Dit is de eerste keer dat een Belgische koning alle leed erkent, alle wreedheden en misdaden. Maar formele excuses zijn nodig om tot een vreedzame relatie tussen onze landen te komen. Daarna moeten we de moed tonen om te praten over de volgende stap: herstelbetalingen."
Tracy Tansia Bibo, die in Oost-Congo strijdt tegen geweld en uitbuiting van vrouwen, zegt op VRT Radio 1 dat ze lang hebben gestreden voor erkenning van de misdaden. "Nu de koning zegt dat hij spijt heeft van wat er gebeurd is, dat hij tegen racisme is en dat wil bestrijden en dat hij achter de bijzondere commissie staat in het parlement, is al een stap in de goede richting."
De genoemde commissie, die vorige week in het leven werd geroepen, zal zich buigen over het koloniale verleden van België en hoe daarmee om te gaan. De commissie wordt al een 'waarheidscommissie' genoemd.
Ook vanuit de politiek komen positieve reacties:
In de brief komt het woord "excuses" niet voor en ook de naam van koning Leopold II wordt niet genoemd. In de reacties klinkt dan ook door dat de brief niet het einde van het verhaal mag zijn, maar eerder een eerste stap.
Don Muossa Pandzoum is voorzitter van een organisatie voor identiteitsontwikkeling van Congolezen buiten Congo in Brussel en medewerker van de staatssecretaris van internationale betrekkingen. In het NOS Radio 1 Journaal spreekt hij van een historische dag, maar hij maakt wel een kanttekening: "Spijt is al een opmaat naar excuses, anders zou ik het een losse flodder vinden. Ik ga ervan uit dat logischerwijs ook excuses zullen volgen." Hij wijst erop dat de discussie is aangewakkerd door de Black Lives Matter-protesten. Maar de kritiek van de sub-Sahara-gemeenschap in België op symbolen van het koloniale verleden in de openbare ruimte klinkt al veel langer.
Leopold II
Mathieu Zana Etambala, historicus in Leuven en medewerker aan het AfricaMuseum in Tervuren, zegt dat de volgende stap ligt bij de 'waarheidscommissie'. "Het is nu tijd om aan die commissie te beginnen om uiteindelijk te kunnen beslissen of er al dan niet excuses moeten aangeboden worden", zegt hij bij de VRT.
Koningshuiskenner Van den Wijngaert denkt dat er lang is nagedacht over de formulering van de brief. "Met excuses geeft men aan dat men medeverantwoordelijk is. En dan zou bijvoorbeeld een schadevergoeding kunnen volgen. Hier wil men duidelijk niet zo ver gaan."
Hij denkt dat de naam van Leopold II de komende tijd expliciet genoemd zal worden. Hij hoopt dat ook zal worden bekeken welke mensen met hem hebben meegewerkt aan het leed in Congo.
In Congo zelf wordt de onafhankelijkheid vandaag niet gevierd. De corona-pandemie wordt als officiële reden gegeven, maar ook onenigheid binnen de regering en een aanhoudende reeks corruptiezaken en schandalen die aan het licht komen, spelen een rol.
