Strijd om gas tussen VS en Rusland treft Nederlandse bedrijven 

• Rob Koster

  Economieverslaggever

Binnen enkele weken kan het Amerikaanse Congres nieuwe sanctiewetgeving aannemen tegen tientallen Europese bedrijven die betrokken zijn bij de aanleg van een gaspijpleiding tussen Rusland en Duitsland. Het gaat onder meer om Shell en de grote Nederlandse offshorebedrijven Boskalis en Van Oord.

De Verenigde Staten doen er alles aan om te voorkomen dat de gaspijpleiding Nord Stream 2 wordt afgemaakt omdat het Europa te afhankelijk zou maken van Russisch gas. Rusland beschuldigt de VS ervan hun eigen gasexport te willen beschermen. Dat de Amerikanen het niet bij dreigementen laten, blijkt eind vorig jaar als de eerste sancties van kracht worden die het project onmiddellijk stilleggen.

Nord Stream 2 is meer dan alleen een gaspijplijn. Een uitleg in vijf slides, die we eerder maakten:

Het Nederlands-Zwitserse offshorebedrijf Allseas van Edward Heerema trekt eind december de grootste pijplegger ter wereld, het schip de Pioneering Spirit, terug uit het project. Het heeft dan al het grootste deel van de dubbele pijpleiding van 1224 kilometer lengte gelegd. Heerema kiest op 18 december vorig jaar eieren voor zijn geld als de Republikeinse senator Ted Cruz hem in deze persoonlijke brief informeert over "vernietigende en potentieel rampzalige juridische en economische sancties".

De Verenigde Staten dreigen beslag te leggen op rekeningen en het kantoor van Allseas in Houston, Texas en op schepen die zich in Amerikaans territoriale wateren bevinden. De toon van Cruz liegt er niet om: "Stop NU en laat de pijpleiding onafgebouwd of doe een domme poging om het werk te voltooien en riskeer de ondergang van uw bedrijf," schrijft de senator.

De Russen laten het er niet bij zitten. Terwijl de Pioneering Spirit afdruipt en terugkeert naar de Tweede Maasvlakte, vaart de Russische pijplegger Akademik Tscherski vanaf de Japanse Zee de halve wereld rond naar de Oostzee.

Het Russische schip is veel kleiner, maar wel in staat om het laatste deel van de pijpleiding van het Deense eiland Bornholm naar het Duitse vasteland te voltooien. Sinds deze maand ligt de Akademik Tscherski in de Duitse haven Mukran in de buurt van Rostock.

Zodra eind vorige maand duidelijk wordt dat de Russen op het punt staan om Nord Stream 2 met eigen middelen af te maken, doen de Amerikanen er nog een schepje bovenop. Op 4 juni wordt een aangescherpte sanctiewet ingediend bij het congres. De nieuwe sancties zijn het product van een bijzonder Amerikaans politiek bondgenootschap van de Republikeinse senator Ted Cruz en de Democratische senator Jeanne Shaheen, de wet is inmiddels overgenomen door Republikeinen en Democraten in het Huis van Afgevaardigden.

Waren de sancties vorig jaar vooral gericht op Allseas, de nieuwe wet richt zich op alles en iedereen die bij Nord Stream 2 betrokken is en geldt met terugwerkende kracht vanaf eind vorig jaar. Volgens een via de Süddeutsche Zeitung uitgelekte brief van de Duitse regering aan de Bondsdag zijn zelfs ambtenaren en politici van betrokken Europese landen niet veilig meer.

Ook Nederlandse baggeraars dreigen slachtoffer te worden

Naast Allseas zijn ook de twee grote Nederlandse offshore en baggerbedrijven Boskalis en Van Oord bij Nord Stream 2 betrokken. Zij 'begraven' de ruim 2400 kilometer pijpleiding met grote blokken steen. Van Oord en Boskalis dreigen langdurig uitgesloten te worden van bijvoorbeeld werk in de Golf van Mexico waar veel olie- en gasboringen plaatsvinden. Wat de precieze schade van de dreigende sancties is kunnen of willen de bedrijven niet zeggen.

Één van de grote Europese investeerders in Nord Stream 2, naast het Russische Gazprom, is Shell. De multinational is betrokken bij de import van Russisch gas en Amerikaans vloeibaar gas (LNG). "Wij speculeren niet over toekomstige maatregelen", laat Shell in een schriftelijke verklaring weten. Wel laat het bedrijf zich in zijn algemeenheid uit over het belang van Nord Stream 2: "Het zal de EU voorzien van betrouwbare toegang tot gas tegen concurrerende prijzen. Grotere import van LNG zal eveneens nodig zijn, dus de Europese consument zal profiteren van een gezonde concurrentie tussen 'pijplijngas' en LNG."

"Nederland neemt een neutrale positie in ten aanzien van Nordstream", laat een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken desgevraagd weten. "Het gaat om een commercieel project." In contacten met Amerikaanse gesprekspartners worden de sancties wel "onwenselijk" genoemd. Een betrokken insider uit het bedrijfsleven wijt de Nederlandse neutraliteit aan de Russische weigering om mee te werken aan het onderzoek naar het neerhalen van MH17. Dat maakt het lastig om de confrontatie aan te gaan met een belangrijke bondgenoot als de VS over een Russische gaspijpleiding.

Trump tegen Merkel

De Nederlandse bedrijven lijken hun hoop vooral gericht te hebben op bondskanselier Angela Merkel die volgens bronnen werkt aan een gezamenlijk Europees tegenoffensief om Amerikaanse sancties te voorkomen.

President Donald Trump noemt Nord Stream 2 als een van de redenen om Amerikaanse militairen uit Duitsland terug te trekken. "Wij worden geacht Duitsland te beschermen, maar Duitsland betaalt Rusland miljarden dollars voor energie uit een pijpleiding," zei Trump afgelopen week op een campagnebijeenkomst in Tulsa, Oklahoma.