Raad van State: te veel afrekencultuur in politiek

Het samenspel tussen Kamerleden, kabinet en ambtenaren is in toenemende mate verruwd. Het gaat te snel over de vraag wie verantwoordelijk is en niet over wat we kunnen leren van gemaakte fouten. Dat constateert de Raad van State in een ongevraagd advies aan het kabinet.

Dat advies gaat over de zogeheten ministeriële verantwoordelijkheid, die volgens de Raad van State vaak te ruim wordt gehanteerd. Steeds vaker worden taken en bevoegdheden op afstand van de minister uitgevoerd, maar Kamerleden houden hem of haar er wel voor verantwoordelijk. Dat leidt tot overspannen verwachtingen van wat de overheid kan en mag.

Het kabinet moet duidelijker maken waar ministers en staatssecretarissen voor verantwoordelijk zijn en waarvoor niet. Kamerleden moeten tegelijkertijd minder achter incidenten aanhollen.

Kwade trouw

"Vaak nog voordat de feiten zijn vastgesteld, wordt er al geconcludeerd dat er sprake is van verwijtbaar handelen of kwade trouw", staat in het advies. "In het openbare verantwoordingsproces lijkt daardoor geleidelijk een afrekencultuur te zijn ontstaan." Behalve bewindspersonen treft dat steeds vaker ook ambtenaren.

Het is een trend die de Raad ook in de rest van de maatschappij ziet: een steeds sterkere roep om openbaarheid. Soms duurt het inderdaad lang voordat de overheid met de gevraagde informatie komt, en in bepaalde gevallen worden signalen door bewindslieden lang ontkend of onderschat, aldus het advies.

"In de beeldvorming lijkt dat vaak het gevolg te zijn van een structureel patroon van achterhouden en verdraaiingen van de feiten. Dat zou incidenteel voor kunnen komen, maar voor een structureel patroon bestaat geen bewijs." Volgens de Raad van State is het meestal gewoon lastig of veel werk om alle relevante informatie boven tafel te krijgen.

Schijnvertoningen

Als een minister geen wettelijke bevoegdheden heeft voor een onderwerp, dan moeten de parlementariërs dat respecteren, adviseert de Raad. Daarmee voorkom je schijnvertoningen.

Verder pleit het belangrijkste adviesorgaan van het kabinet voor het op orde brengen van de informatiehuishouding van de overheid, zodat de Eerste en Tweede Kamer beter ingelicht kunnen worden.