'Duizend Nigeriaanse asielzoekers verdwenen, signalen van mensenhandel'

Bijna duizend asielzoekers uit Nigeria zijn vorig jaar verdwenen uit Nederlandse opvangcentra. Er zijn veel signalen dat ze slachtoffer zijn geworden van mensenhandel en zelfs babyhandel, blijkt uit onderzoek van het VPRO-programma Argos en NRC Handelsblad.

In het kader van Lost in Europe, een internationaal collectief van journalisten dat de verdwijning en uitbuiting van (minderjarige) asielzoekers onderzoekt, kregen Argos en NRC inzage in ruim honderd recente meldingen van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) over mogelijke mensenhandel bij asielzoekers uit Nigeria, onder wie zwangere vrouwen. Uit cijfers die zijn verkregen met de Wet openbaarheid van bestuur blijkt dat Nigeriaanse asielzoekers massaal uit de opvang verdwijnen.

In 2019 kregen ten minste 961 Nigerianen de COA-kwalificatie MOB: 'verdwenen met onbekende bestemming'. In januari van dit jaar kwamen er daar nog eens 128 bij. Dat is een explosieve stijging vergeleken met de jaren ervoor. In 2014 waren het er ongeveer 70, in 2018 was het aantal verdwenen Nigerianen opgelopen tot ruim 200.

De hogere aantallen hangen samen met de sterke groei van het aantal Nigeriaanse asielzoekers dat zich in Nederland meldt. Vorig jaar waren dat er 2461. Een klein aantal van hen werd teruggestuurd naar Nigeria of naar Italië, het land waar de meesten in Europa aan land kwamen.

Bedreigd per telefoon en app

De asielzoekers zouden gedwongen worden tot prostitutie of drugshandel. Vanwege de verdwijning van meerdere zwangere vrouwen, waar Argos al in februari over berichtte, houdt de politie zelfs ernstig rekening met babyhandel.

Meldingen vanuit het COA wijzen erop dat criminele Nigeriaanse organisaties voet aan de grond hebben gekregen in Europa. Mensenhandelaren in Italië bedreigen de asielzoekers die naar Nederland zijn gereisd geregeld telefonisch of per app. Zij eisen dat ze terugkeren of willen geld, bedragen van tienduizenden euro's die de asielzoekers verschuldigd zouden zijn voor de overtocht naar Europa.

Het gaat dan om groepen als Black Axe en Vikings: criminele broederschappen met hun oorsprong in Nigeria. Landelijk officier van justitie mensenhandel Warner ten Kate ziet ook in Nederland 'uitlopers' van dat soort organisaties die de asielzoekers dwingen tot seks en drugshandel. "Dat laatste is een betrekkelijk nieuwe vorm van mensenhandel. Dat mensen worden gedwongen om strafbare feiten te plegen, zoals het vervoeren van drugs", zegt Ten Kate tegen Argos en NRC.

Het Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel adviseert COA-medewerkers om alert te zijn op specifieke kenmerken van de criminele groepen, zoals tatoeages, littekens of begroetingen.

Opsporingsexpertise is weggezakt

Twintig jaar geleden waren verdwijningen van Nigeriaanse meisjes een hot issue in Europa. In een jaar tijd verdwenen toen 51 meisjes en vrouwen uit de Nederlandse opvang en in 2006 startte er een groot politieonderzoek. Het bleek dat de vrouwen door mensenhandelaren werden gedwongen tot seks in illegale bordelen in onder meer België en Italië.

Sinds die tijd zijn er geen dergelijke grote onderzoeken meer geweest. Volgens Argos en NRC worden aangiften geseponeerd met het argument dat Nederland geen 'rechtsmacht' heeft, omdat de daders en slachtoffers niet de Nederlandse nationaliteit hebben en de delicten vaak ook niet in Nederland zijn gepleegd, maar in Italië of zelfs Libië.

Gespecialiseerd officier van justitie Ten Kate noemt het "heel erg jammer" dat de kennis van Nigeriaanse asielzoekers en mensenhandel is weggezakt. "Want je moet het allemaal weer opnieuw opbouwen. Je ziet dat de werkwijze in de tussenliggende tijd is veranderd. Toen kwamen ze aan met het vliegtuig op Schiphol. Nu wordt er veel gereisd door Afrika om dan vervolgens de Middellandse Zee over te steken."

Herman Bolhaar, Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen, is het eens met Ten Kate. Op de vraag of de Nigeriaanse maffia meer voet aan de grond heeft gekregen moet hij het antwoord schuldig blijven. "Ik weet het niet. En dat is op zichzelf eigenlijk ook een antwoord waar je verontrusting bij kunt voelen. Want we zouden het wel moeten weten."

Dit onderwerp is in Argos is te beluisteren op NPO Radio 1, op zaterdag 6 juni tussen 14.00 en 15.00 uur.