Minister wil boa's niet bewapenen, maar in 12 gemeenten is wapenstok al de norm

• Wim Kopinga

  redacteur Online

Vandaag zijn er in meerdere steden protestacties van buitengewoon opsporingsambtenaren. Ze zijn het toenemende geweld tegen boa's beu. De druppel was de mishandeling op het strand in IJmuiden, op Hemelvaartsdag.

Sommige boa's die vandaag meededen aan het protest, zijn tijdens hun werk zelf ook slachtoffer geworden van geweld:

De boa's willen uitgerust worden met wapenstok en pepperspray, maar daar kan minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid zich niet in vinden. "Het geweldsmonopolie moet alleen bij de politie blijven", benadrukte hij gisteravond na afloop van een overleg met de burgemeesters van het Veiligheidsberaad nog eens.

Vandaag in de Tweede Kamer herhaalde hij dat. Verschillende Kamerleden vragen zich af of boa's gezien hun taken als het uitdelen van 'coronaboetes' niet het recht moeten hebben zich te verdedigen. Grapperhaus vindt van niet en is voorstander van meer bodycams en een alarmknop.

Maar de oproep om middelen waarmee boa's zich kunnen verdedigen klinkt steeds luider sinds het incident in IJmuiden waarbij boa's werden mishandeld door jongeren. Twee boa's raakten gewond. De ene moet vrijwel al zijn ondertanden missen. De andere heeft een hersenschudding.

Deze beelden van het incident gingen het internet over:

Opmerkelijk is dat ondanks de stevige woorden van Grapperhaus boa's op verschillende plaatsen al over geweldsmiddelen beschikken. Het beleid is nu dat boa's niet over wapens mogen beschikken, tenzij er noodzaak aangetoond wordt - dan moet er sprake zijn van fysiek geweld tegen boa's.

Daar wordt op zo'n moment lokaal in de driehoek (burgemeester, politie en officier van justitie) over gesproken. Als besloten wordt dat er een wapenstok of pepperspray nodig is, kijken de toezichthouder van de politie en het Openbaar Ministerie naar het verzoek. Uiteindelijk belandt het verzoek op het bureau van de dienst Justis bij het ministerie van Justitie en Veiligheid. Minister Grapperhaus is eindverantwoordelijk. Die noemt het "echt een uitzondering" voordat er toestemming komt.

Boa's beschikken in twaalf gemeenten al over een wapenstok en in sommige gevallen ook pepperspray. Ook in negen natuurgebieden lopen boswachters, want dat zijn ook boa's, met deze middelen rond. Dat blijkt uit een WOB-verzoek van de Nederlandse Boa Bond. De toezeggingen zijn tijdelijk.

Voorzitter Ruud Kuin ziet een totale willekeur bij handhaving van de huidige regels. "In Amsterdam heeft bijvoorbeeld niet iedere handhavende boa een wapenstok, maar in Nijkerk wel." Ook bij handhaving in natuurgebieden zijn grote verschillen. In sommige gevallen moet een boa het met handboeien en een wapenstok doen. In de gemeente Ede beschikken verschillende personen over een wapenstok, pepperspray en een vuurwapen.

"In natuurgebieden wordt er ruimhartiger mee omgegaan, want daar komt de politie nauwelijks", zegt Kuin. "De boa moet zichzelf daar redden." Hij pleit er samen met zijn collega Richard Gerrits van vakbond BOA ACP nu niet voor om alle buitengewoon opsporingsambtenaren met wapenstok en pepperspray uit te rusten. Ze hoeven in veel gevallen niet gebruikt te worden, denkt hij. In veel gevallen werkt het dragen van deze middelen al afschrikwekkend.

Ook de Tweede Kamer vindt het onduidelijk waarom sommige boa's geen en andere wel een wapenstok hebben, maar die meestal in hun kastje moeten laten liggen. Grapperhaus heeft de Kamer toegezegd het beleid de komende weken nog eens op papier te zetten.

Bevoegdheid bij burgemeester

Er zijn zo'n 24.000 boa's in Nederland, in verschillen soorten en maten. Van boswachter tot leerplichtambtenaar. De vakbonden willen dat de handhavers makkelijker over verdedigingsmiddelen kunnen beschikken. Dat zijn er volgens Kuin zo'n 10.000. Het ingewikkelde systeem dat er nu is moet volgens Gerrits op de schop.

"De burgemeester weet het best waar het vraagstuk ligt", zegt Gerrits. De lijntjes moeten korter. "Voor de coronacrisis waren we op weg om dit lokaal in te laten kleuren. Dat burgemeesters met de driehoek de middelen konden bepalen om te handhaven. Nu ligt alles stil."

Voor 1 juni willen de bonden het gesprek opnieuw aangaan. Die datum is niet per ongeluk gekozen. Volgende week volgt er een verlichting van de maatregelen in het openbaar vervoer en in de horeca. Boa's moeten dan bij oplopende temperaturen handhaven, en in sommige gevallen hoge boetes uitdelen aan groepjes mensen die hier niet blij mee zijn. Een recept voor geweldsincidenten.

"We moeten boa's serieus gaan nemen wat betreft hun werk", zegt Gerrits. Dat beaamt Kuin. "Als we ze geen middelen geven om de handhaven, dan worden het toezichthouders. Dat is ook prima, maar dan moeten ze wel een andere opdracht krijgen."