Europa onderschatte de corona-uitbraak tot die hard toesloeg
Europese infectieziektebestrijders maakten zich twee dagen voordat Italië hard getroffen werd door de corona-uitbraak, nog amper zorgen over de risico's die Europese landen liepen door het nieuwe coronavirus. Dat blijkt uit de notulen van een vergadering van het Advisory Forum van het European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) in Solna, een voorstad van Stockholm.
Daarin praten alle aangesloten instituten voor volksgezondheid uit de Europese Unie mee. Ook het RIVM was aanwezig. Het ECDC heeft geen macht. Het levert kennis en adviseert op basis daarvan de Europese Commissie en de EU-landen over infectieziektebestrijding.
"ECDC's huidige inschatting van het risico was dat het laag was voor de komende paar (2-4) weken", antwoordt een ECDC-functionaris op de vraag of het coronavirus een zware belasting zou kunnen opleveren voor de gezondheidszorg. "Dit is gebaseerd op het feit dat in die periode de griep haar hoogtepunt bereikt en dat de overdracht van covid-19 op enig moment daarna zou beginnen."
De bijeenkomst was twee dagen voor patiënt 0 in het Italiaanse Codogno de diagnose covid-19 kreeg. Daarna verspreidde het coronavirus zich razendsnel in Noord-Italië en van daar onder meer naar Zuid-Nederland.
Hoe reageren?
Na de risico-analyse van het ECDC kwamen de bestaande onzekerheden en de risico's voor de EU aan de orde, naast mogelijke reacties op de virusuitbraak.
Namens Nederland benadrukte Jaap van Dissel, het hoofd infectieziektebestrijding van het RIVM, het risico van het te vroeg of juist te laat opschalen van maatregelen. Verder melden de vergadernotulen dat "Nederland zich problemen kan voorstellen met de capaciteit aan ziekenhuisbedden". "En het belangrijkste punt van zorg was maatregelen nemen om de uitbraak te vertragen of uit te spreiden over de tijd." Elders in de notulen staat dat "er weinig persoonlijke beschermingsmiddelen beschikbaar zijn" in Nederland. Dat feit was dus op 18 februari al bekend.
Kåre Molbaek uit Denemarken zei dat als er bewijs was voor verspreiding van het virus onder de bevolking in Singapore en Japan, dat ook Europa daar dan niet aan zou ontsnappen en dat het daarom "nodig was proactief te handelen door daarop voor te bereiden".
De Italiaanse vertegenwoordiger Silvia Declich vroeg zich af of "covid-patiënten zonder symptomen toch besmettelijk zijn en of die in quarantaine geplaatst zouden moeten worden." Met het wijzen op die mogelijkheid was de Italiaanse vroeg.
Uitbraak beheersen
Osamah Hamouda was namens Duitsland stellig en zei dat "het duidelijk werd dat het hele concept van het indammen van de uitbraak niet werkte en niet erg nuttig was omdat ziekten geen grenzen respecteren". "In plaats van te discussiëren over risico's was het daarom noodzakelijk om het over aanbevelingen te hebben en over wat er geadviseerd moet worden, Alle andere onderwerpen zijn irrelevant."
Hamouda kreeg maar weinig bijval; alleen enigszins van de Finse afgevaardigde Mika Salminen. "Als de verspreiding in hoog tempo doorgaat dan wordt het noodzakelijk om mitigatiemaatregelen te nemen". Dat zijn maatregelen om de gevolgen van de uitbraak zoveel mogelijk te beperken.
Hamouda waarschuwde ook nog dat er naar alle waarschijnlijkheid veel coronabesmettingen onder de radar bleven in China. "Als het China niet lukt om het virus onder zijn bevolking uit te bannen, dan komt het virus naar Europa."
Verschillende experts wijzen er bij de vergadering in februari op dat het de EU-landen ontbreekt aan de capaciteit om niet alleen reizigers uit China, maar ook uit Japan en Singapore in quarantaine te plaatsen of zelfs te testen bij ziekteverschijnselen. Ook met betrekking tot testen en bron- en contactonderzoek komen capaciteitsproblemen geregeld aan de orde.
Scenario's
Vervolgens ging het over mogelijke scenario's. De Deen Molbaek miste het toch tamelijk voor de hand liggende scenario waarin het aanvankelijk lukt om de corona-uitbraak in te dammen, maar waarin het virus in de herfst voor een tweede ziektegolf zorgt.
Bruno Coignard uit Frankrijk meldt dat de Fransen vier scenario's hebben uitgewerkt die sterk lijken op die van het ECDC. Coignard betoont zich realist. "Het vierde scenario, met grootschalige verspreiding van het virus met als gevolg een uiterst grote impact op het gezondheidssysteem, werd als het meest waarschijnlijke gezien."
Zijn Ierse collega Kevin Kelleher onderstreept dat het "enorme stap is in termen van gezondheidszorg om indamming in te ruilen voor mitigatie".
Achteraf
Achteraf is het makkelijk oordelen en op het moment van de vergadering waren er nog maar 45 coronabesmettingen bevestigd in de EU. Toch is het opmerkelijk hoe weinig zorg er uit de vergadernotulen spreekt. Maar een paar deelnemers aan de vergadering toonden zich enigszins realistisch over de verstrekkende gevolgen van de corona-uitbraak.
In China waren er op 18 februari al 72.500 bevestigde gevallen, waarvan ongeveer 60.000 in de provincie Hubei. In de rest van de wereld waren zo'n 450 patiënten positief getest, van wie dus 45 in de EU. Het was duidelijk dat het coronavirus geen Chinees probleem was.