Miljoenen jaren oude vulkaan ontdekt in Nederlands deel Noordzee
Er is een nieuwe vulkaan in Nederland ontdekt. Het gaat om een 150 miljoen jaar oude uitgedoofde vulkaan. Hij ligt 100 kilometer ten noordwesten van Texel, en is bij toeval door de Geologische Dienst Nederland gevonden. De nieuwe vulkaan is Mulciber genoemd, naar de Romeinse god van vuur en vulkanen. De diep begraven Mulciber werd herkend aan afwijkingen in de structuur van de ondergrond en het aardmagnetisch veld op die plek.
De vulkaan is de tweede van Nederland. Vijftig jaar geleden werd de eerste gevonden, in de Waddenzee. Daarnaast zijn er nog twee actieve vulkanen op Nederlands grondgebied, op de eilanden Saba en St. Eustatius. De Geologische Dienst, onderdeel van TNO, sluit niet uit dat er in de Noordzee nog meer uitgedoofde vulkanen zijn.
Mulciber werd ontdekt toen geologische gegevens van de Noordzee opnieuw werden geanalyseerd. TNO deed dit in opdracht van olie- en gasbedrijven, die op dit moment nog speuren naar aardgas in de bodem van de Noordzee.
Er zijn drie redenen waarom geconcludeerd is dat het om een vulkaan gaat, vertelt Michiel van der Meulen van de Geologische Dienst Nederland. Het eerste vermoeden ontstond door seismische gegevens.
"Door geluidsgolven de bodem in te sturen, maakt de weerkaatsing op grondlagen het mogelijk om de ondergrond in kaart te brengen. Door een nabijgelegen boring, die in de jaren 80 werd gedaan om te zoeken naar olie en gas, zijn vulkanische gesteenten gevonden. Omdat er ook nog een afwijking in het aardmagnetisch veld was, is geconcludeerd dat het hier om een vulkaan moet gaan."
Van der Meulen noemt het een spannende ontdekking. "Hoe vaak maak je nou mee in je carrière dat je een naam mag bedenken voor een vulkaan? De Noordzee en de geologische afzettingen erin lijken voor mij op het lezen van een spannend boek. Het grote verhaal denken we nu wel te kennen. Maar als je het herleest, worden personages en verhaallijnen steeds duidelijker. Deze ontdekking draagt dus bij aan de algemene kennis die er is over onze leefomgeving."
Noordzee vulkanisch gebied
De onderzoekers sluiten overigens uit dat de Mulciber opnieuw actief kan worden. "De omstandigheden die toen tot de vorming van de vulkaan leidden, zijn er eenvoudigweg niet meer."
Dat er in de Noordzee vulkanische activiteit is geweest, was al langer bekend. De vulkaan Mulciber was actief tijdens het opbreken van het supercontinent Pangea, waardoor uiteindelijk het noordelijk deel van de Atlantische Oceaan werd gevormd tussen Europa en Amerika.
Volgens Van der Meulen is het niet uniek dat er oud materiaal van een boring uit de jaren 80 bewaard is gebleven. Het Kernhuis in Zeist bevat nog gesteentemonsters van zesduizend van dit soort oude boringen in de diepe ondergrond. Een ware schat aan gegevens, zegt hij.
Grote waarde voor verduurzaming
"Als een bedrijf zo'n boring uitvoert, waarvoor een vergunning nodig is, leveren ze gegevens en monsters aan ons. Die zijn eerst geheim, maar na een paar jaar maken we de informatie openbaar. Als je al deze boringen opnieuw zou moeten doen, zou het tientallen miljarden euro's kosten."
De oude gegevens zijn van enorme waarde voor de verduurzaming van onze energievoorziening, zegt Van der Meulen, "We kunnen de gegevens die in het verleden zijn verzameld voor de olie- en gaswinning opnieuw gebruiken voor studies naar geothermie, energieopslag of CO2-opslag." Ook kan er mee worden gezocht naar aardgas in nieuwe kleinere gasvelden.
"Het energieonderzoek van TNO richt zich tegenwoordig op duurzame energiebronnen. Maar voor we hiermee in Nederland aan de behoefte kunnen voorzien, hebben we nog gas nodig. Nu de aardgaswinning in Groningen wordt afgebouwd, wordt er met name nog gas gewonnen op de Noordzee. In dat kader zijn we daar af en toe nog bij betrokken, om informatie te leveren."