Commissie Europarlement wil Tsjechische premier weren van Eurotop

Wat kan de Europese Unie beginnen tegen regeringsleiders die EU-subsidies verkeerd besteden en geld in eigen zak steken? De Tsjechische premier Babis ligt in eigen land onder vuur, omdat hij EU-geld zou hebben gestoken in zijn eigen landbouwbedrijf. De begrotingscontrole-commissie van het Europarlement wil hem daarom nu weren van de komende EU-top, die over de begroting tot 2027 gaat. Op die top wordt ook noodsteun vanwege de coronacrisis besproken. Een datum voor de top is er nog niet.

Waar de Europarlementariërs boos over zijn, is dat de Tsjechische premier in Brussel zou gaan onderhandelen over de voorwaarden waaronder EU-subsidies de komende jaren verstrekt gaan worden. Oftewel: de voorwaarden waaronder Babis zelf subsidie kan krijgen.

"Hij onderhandelt de ene dag over Europese subsidies die de volgende dag in zijn eigen zakken belanden", zegt Europarlementariër Jeroen Lenaers (CDA), die in de begrotingscommissie zit. "Daar kan ik met mijn verstand niet bij." Zijn collega Lara Wolters (PvdA) zegt: "De belangen van zijn zakenimperium heeft hij nooit helemaal afgestoten, terwijl dat imperium profiteert van Europees belastinggeld."

Goede sier maken met EU-subsidies

Praktisch gezien is het een kansloze oproep, want elke lidstaat mag zelf bepalen wie naar de EU-top gaat: veel landen sturen hun premier, maar Frankrijk en Roemenië kiezen voor hun president. De oproep moet dan ook gezien worden als noodkreet, zegt EU-correspondent Bert van Slooten: "Het is een signaal dat het Europarlement het zat is: zij zien regeringsleiders, vooral in Midden- en Oost-Europa, die met EU-subsidies goede sier maken bij hun eigen bevolking. Zo worden ze in eigen land steeds groter en belangrijker, en krijgen ze op een gegeven moment autocratische trekjes. Ze ondermijnen de beginselen van de EU en zijn nauwelijks meer weg te krijgen."

Het is zeker niet de eerste keer dat EU-geld verkeerd wordt besteed, zegt Van Slooten. "De Hongaarse premier Orbán bouwde bijvoorbeeld een treintje in zijn geboortestreek dat niet gebruikt wordt, in Bulgarije werden met subsidies kartonnen kastelen neergezet."

Het probleem is dat de EU hier maar moeilijk tegen kan optreden: er is een organisatie die fraude moet bestrijden, OLAF, maar die wordt gezien als een papieren tijger. "Verkeerd besteed geld kan teruggevorderd worden, maar dan moet in de lidstaat zelf een rechter dat vonnis vellen. Dat gebeurt vaak niet, en dat zie ik nu bij Babis ook nog niet snel gebeuren", zegt Van Slooten. De EU heeft sinds vorig jaar wel een eigen Openbaar Ministerie, onder leiding van de Roemeense aanklager Kövesi. "Misschien gaat zij de zaak-Babis onderzoeken."

Babis kan de oproep uit Brussel weliswaar naast zich neerleggen, maar dat betekent niet dat hij niets te vrezen heeft, zegt Van Slooten. "Er zijn grote demonstraties geweest om zijn aftreden te eisen en honderdduizenden Tsjechen liepen daarin mee. In Tsjechië is er een app ontwikkeld waarmee consumenten kunnen zien of ze een product kopen van een bedrijf van de premier. Die app is al honderdduizenden keren gedownload."

Vooral in eigen land staat Babis dus onder druk.