Mogelijk oudste Nederlandse geluidsopname gevonden in Alkmaar, 'oo-aa, aa-oo'

In het Regionaal Archief Alkmaar is een kopie opgedoken van vermoedelijk de oudste geluidsopname van Nederland. Dat gebeurde bij het inventariseren van de geluidscollectie. De kopie staat op een magneetband uit de jaren 70.

De Alkmaarse chemicus en onderzoeker Jan Daniël Boeke maakte de opname op 9 maart 1898 met een fonograaf. De opname is gedigitaliseerd en staat op de website van het archief. Het geluidsfragment, dat vergezeld gaat van veel gekraak, duurt ruim 3 minuten en eindigt met de tekst: "Hiep hiep hiep hiep hoera!"

Boeke heeft het zelf ingesproken en daarbij ook de datum vermeld. Daarna benoemt hij de klinkers: 'Oo-aa, aa-oo'.

De oudste tot nu toe bekende Nederlandse geluidsopname stamt uit december 1899, meldt het Alkmaarse archief.

Mark Alphenaar van het Regionaal Archief zegt op de website: "Het is best bijzonder om een Alkmaarder te horen spreken die 122 jaar geleden leefde. Het is ook erg leuk dat je hem soms wat persoonlijkere dingen hoort zeggen. Dat is net zoiets als lachende mensen op hele oude foto's, dat zie je niet vaak."

Wasrollen

De fonograaf, een voorloper van de platenspeler, werd in 1878 ontwikkeld door de vermaarde Amerikaanse uitvinder Thomas Alva Edison. Het was het eerste apparaat dat geluid kon opnemen én afspelen. Het geluid werd opgevangen in een trechter waarna een naald het in een wasrol graveerde.

De originele wasrollen van de opname van Boeke worden bewaard in het Universiteitsmuseum Utrecht.

Taalonderzoek

Het Regionaal Archief heeft meer materiaal van Boeke in zijn bezit. De Alkmaarder deed onderzoek naar taal en klanken. Ook liet hij zijn gezinsleden af en toe aan het woord. Soms zongen ze een stukje. Vaak was het moeilijk te verstaan, maar dankzij transcripties die Boeke maakte, is toch bekend wat er werd gezegd.

Een van zijn kinderen was de latere pedagoog Kees Boeke, die in 1926 de Werkplaats Kindergemeenschap in Bilthoven oprichtte, ook bekend als de Kees Boekeschool.