Nu de seizoensarbeiders niet komen, dreigen oogstproblemen overal in Europa
Het 'witte goud', doosjes sappige aardbeien en volle, rode tomaten. Het lijkt soms bijna vanzelfsprekend dat de schappen in de supermarkt vol liggen met verse groenten en fruit. Maar nu dreigen er in heel Europa problemen: boeren weten niet hoe ze de oogst van het veld moeten krijgen nu honderdduizenden seizoensarbeiders door de coronacrisis niet kunnen of durven komen.
Zo beroept Nederland zich jaarlijks op 170.000 arbeidsmigranten, voornamelijk uit Oost-Europa, en kan Italië bijvoorbeeld niet zonder de 370.000 seizoenskrachten uit landen als India, Roemenië en Tunesië.
Terwijl slakroppen dreigen te verleppen en aardbeien rotten, doen boeren en regeringen in heel Europa een dringend beroep op de eigen inwoners. Vaak tevergeefs: ondanks de vele aanmeldingen, gaan er maar weinigen daadwerkelijk aan de slag bij de boeren.
Voor Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, zat er niets anders op dan lidstaten op te roepen aspergestekers en aardbeienplukkers tóch toe te laten, ondanks lockdowns en reisbeperkingen. Alles om een voedselcrisis in Europa te voorkomen.
Ook in de lidstaten zelf wordt hard gezocht naar oplossingen voor de dreigende crisis. Van werkvergunningen voor illegale, vaak Afrikaanse, migranten tot luchtbruggen met Oost-Europa. De oogst wacht immers niet. Vijf landen, vijf verhalen:
Duitsland: Aspergeluchtbrug
In Duitsland ontstond lichte paniek toen bleek dat het 'het witte goud' dit aspergeseizoen mogelijk niet uit de grond gehaald zou kunnen worden. Daarop maakte de regering voor april en mei een uitzondering op het geldende inreisverbod: via een heuse aspergesteker-luchtbrug konden 80.000 arbeidsmigranten uit Oost-Europa tóch naar Duitsland. Met chartervluchten werden veelal Roemenen opgehaald.
Een omstreden maatregel, die op flinke kritiek kon rekenen van de oppositie. Die verwijt de regering dat de arbeiders in gevaar worden gebracht. Op vluchten, bij aankomst op vliegvelden en bij het oogsten zou niet aan hygiëne-voorschriften worden voldaan. Vanuit linkse hoek wordt verder geklaagd dat het schijnbaar eenvoudig is om een luchtbrug voor goedkope arbeidskrachten op te zetten, maar dat over het opnemen van 50 kinderen uit het Griekse opvangkamp Moria maandenlang moet worden overlegd.
Ook de boeren zelf zijn niet helemaal tevreden. Het aantal van 80.000 hulpkrachten is volgens hen lang niet genoeg om alle groente en fruit te oogsten.
Italië: illegalen
De 370.000 seizoensarbeiders die ieder jaar uit landen als Roemenië, Bulgarije en India naar Italië komen blijven nu grotendeels thuis. Een gebrek aan zeker 200.000 arbeiders dreigt.
In grote delen van het land ligt de agrarische productie stil en rotten selderij en tomaten weg. Landbouworganisatie Coldiretti heeft jongeren, gepensioneerden en andere werklozen opgeroepen om te helpen op het land. Maar volgens de organisatie zijn slechts 1500 aanmeldingen binnengekomen.
Het mislukken van de oogsten heeft dermate rampzalige gevolgen voor de economie, dat de regering nu broedt op een plan om illegale migranten werk te geven in de agrarische sector. Wie aan de slag gaat in de land- of tuinbouw, zou volgens minister van Landbouw Bellanova recht moeten hebben op een verblijfsvergunning.
De rechtse oppositie is fel tegen de plannen om illegalen verblijfsvergunningen te geven. In totaal verblijven naar schatting 600.000 ongedocumenteerden in Italië.
Frankrijk: 'vrijwillig' plukwerk
De oproep aan inwoners om mee te werken op het land werkt wél in Frankrijk. Minister van Landbouw Guillaume deed eind maart een officieel beroep op alle Fransen: "Ik vraag hen, de mensen die nu zonder werk thuis zitten, ga naar de boeren. Help degenen die ons van voedsel voorzien." Op de Franse akkers zijn in april en mei 80.000 landarbeiders nodig.
Guillaume's oproep had succes. Binnen twee dagen meldden zich 40.000 vrijwilligers. De regering zette vervolgens een speciale website op waar personeel zoekende boeren en werkloze Fransen elkaar konden vinden. Daar schreven zich binnen een week 150.000 belangstellenden in.
Het succes heeft mogelijk te maken met de soepele voorwaarden die de regering aan het werk stelt. Het 'vrijwillige' plukwerk op het land wordt namelijk extra betaald en komt dus bovenop een werkloosheidsuitkering.
Verenigd Koninkrijk: chartervluchten naar Oost-Europa
In de Tweede Wereldoorlog was het geen probleem om Britten aan de slag te krijgen in de landbouw. Britse vrouwen deden massaal hun patriottische plicht: hun Women's Land Army haalde alle groenten en fruit van het land zodat iedereen gevoed kon worden.
De oproep van Feed the Nation levert nu heel wat minder op. Hoewel 30.000 Britten zich aanmeldden voor seizoenswerk, gingen slechts 5000 van hen daadwerkelijk op gesprek bij een boer.
Degenen die het werk wél doen, weten wel waar dat aan ligt: "Het is te zwaar voor ze".
Ondertussen wordt de nood in de agrarische sector met de dag groter. Verschillende boerenbedrijven hebben daarom afgelopen weken met eigen geld chartervluchten georganiseerd om seizoenarbeiders naar Groot-Brittannië over te laten komen. De meesten van hen verblijven in stacaravans op het erf bij de boeren. Ze moeten eerst twee weken in quarantaine, om zeker te weten dat ze het coronavirus niet bij zich dragen. Snel inzetbaar zijn ze dus niet.
Spanje: Marokkanen willen weg
In Spanje is acute vraag naar 75.000 tot 80.000 paar handen. De duizenden Marokkanen die elk voorjaar naar Spanje worden gehaald voor het binnenhalen van nectarines, kersen, perziken en groenten blijven nu thuis: de grenzen zijn dicht.
Als oplossing voor de tekorten worden werkvergunningen van buitenlanders die al in Spanje zitten, verlengd. Tegelijkertijd probeert de regering het werk in de landbouw aantrekkelijker te maken. Werklozen kunnen, met behoud van uitkering, aan het werk bij de boer en mogen hun extra verdiensten houden.
Maar of de oogst daarmee gered wordt? Er is nu zelfs sprake van een ongekend fenomeen: Marokkanen willen vanwege de ellende in Spanje weg uit het land. Ze betalen de maffia nu zelfs om terug naar huis te kunnen.