Hoe nuttig is het om een representatieve groep mensen in Nederland te testen op het coronavirus? Wetenschappers zijn het daarover oneens. Allemaal onderschrijven ze dat het nuttige extra data kan opleveren, maar ze verschillen van mening of dit nu het belangrijkste is om te doen.
De Nederlandse biostatisticus en gezondheidseconoom Eline van den Broek-Altenburg bepleit zo'n onderzoek. Ze is hoofd Volksgezondheid in het ziekenhuis van de universiteit van Vermont in het Amerikaanse Burlington, en gasthoogleraar aan het Amsterdam UMC.
Ze juicht toe dat het Nederlandse testbeleid per 6 april is verruimd. Sinds die dag wordt ook ander zorgpersoneel dan ziekenhuismedewerkers laagdrempeliger getest. "Maar daarmee ben je er niet. Nu moeten we serieus kijken naar het opzetten van een representatieve steekproef. Alleen daarmee krijgen we de informatie die nodig is om de belangrijkste vragen die we hebben te beantwoorden."
Niet kloppende cijfers
Van den Broek-Altenburg betreurt dat nu gewerkt wordt met cijfers die niet kloppen. In de besmettingscijfers zitten alleen de in het lab bevestigde coronagevallen. Alleen: veruit de meeste gevallen blijven onder de radar.
"Het rapporteren van die cijfers geeft een zeer vertekend beeld van wat er werkelijk gaande is en maakt zinvolle voorspellingen vrijwel onmogelijk", zegt ze. "Het model is slechts zo goed als de aannames die je erin stopt."
De onderzoeksresultaten moeten helpen bij het voorspellen hoeveel mensen over een dag of tien ziekenhuiszorg nodig hebben. Maar ook om de ongemerkte verspreiding van het virus te zien. "We kunnen niet wachten op een goede test om achteraf vast te stellen of iemand het virus gehad heeft."
Hoeveel mensen houden zich aan social distancing?
Verschillende studies hebben aangetoond dat veel mensen met een coronabesmetting geen of amper symptomen hebben, maar wel besmettelijk zijn voor anderen.
Van den Broek-Altenburgs onderzoek richt zich verder op social distancing. Hoeveel mensen houden zich daar daadwerkelijk aan? "Dat is de belangrijkste variabele in de modellen, maar we weten niet over welk percentage we het hebben."
Deze week start haar steekproefonderzoek in Vermont, een relatief kleine staat in het noordoosten van de VS. Ze wil gebruik maken van een bestaande representatieve groep, die testen en vragenlijsten laten invullen over hun gedrag. "Hopelijk kunnen we laten zien wat voor informatie we kunnen verzamelen zonder dat meteen iedereens mobiele telefoon nagetrokken wordt."
Nu weten we eigenlijk niets doordat we zo weinig testen.
Emeritus hoogleraar Christina Vandenbroucke, voormalig hoofd medische microbiologie aan het VUmc, is voorstander van een representatieve steekproef onder mensen in Nederland. "Nu weten we eigenlijk niets doordat we zo weinig testen. Ik begrijp het Nederlandse testbeleid niet. Mijn infectiepreventie-hart verspringt erbij van schrik. We moeten iedereen testen met klachten en als ze positief zijn alle contacten traceren."
Zo'n steekproefonderzoek kan helpen, zegt ze. "We weten absoluut te weinig over de verspreiding van het coronavirus. We testen vooral mensen die ernstig ziek zijn en onder druk van de publieke opinie nu ook zorgmedewerkers. Maar die laatste groep geeft geen representatief beeld, omdat die veel meer risico op besmetting loopt."
Wie hebben covid gehad
Jan Kluytmans, hoofd medische microbiologie van het Amphia Ziekenhuis en hoogleraar aan het UMC Utrecht, is in principe voor meer onderzoek. "Hoe meer zinnige data, hoe beter", zegt hij. Daar hoort wel een maar bij: "Ik vind het veel interessanter om een groot onderzoek op te zetten naar wie besmet geweest is. Dat is het belangrijkste nu, wie heeft de afgelopen tijd een covid-infectie gehad?"
Aan zo'n onderzoek kleven nog veel problemen, zegt hij. "Omdat we nog niet goed weten welke serologische tests om antistoffen mee vast te stellen in het bloed echt betrouwbaar zijn. Sommige testen geven in drie kwart van de gevallen vals positieve resultaten."
Vandaag werd in Oss gestart met een mobiel testlab waar mensen via een bloedprik kunnen laten testen of ze corona hebben gehad en dus antilichamen in hun bloed hebben. Deskundigen zijn huiverig over de test, maar volgens de aanbieder is hij 99 procent betrouwbaar:
Heiman Wertheim, hoofd medische microbiologie en hoogleraar in het Radboudumc heeft nog veel vragen bij een steekproefonderzoek. "Hoe groot moet die steekproef zijn? Wat wil je precies meten en met welk doel?" En ook: herkent de huidige PCR-test wel een drager van het virus als die geen symptomen heeft?
Wertheim denkt dat het onderzoek niet veel extra's zal opleveren en waarschijnlijk eenvoudiger kan. "Als je de data van de corona-opnames in het ziekenhuis goed op orde hebt, dan weet je prima of in de periode ervoor de maatregelen lijken te werken. Dat is een prima indicator om te zien of onder meer social distancing werkt."
Hij vreest dat steekproefonderzoek door de noodzakelijke omvang van de steekproef onnodig ingewikkeld wordt, de resultaten traag beschikbaar komen en afleidt van wat echt moet gebeuren. "Dan is het makkelijker om anonieme telefoondata te gebruiken om vast te stellen of mensen minder bij elkaar zijn."