Oumaima Abalhaj
redacteur Buitenland
Oumaima Abalhaj
redacteur Buitenland
Afscheid nemen van iemand die is komen te overlijden, is moeilijk. Het coronavirus maakt het nog lastiger. Wereldwijd worden begrafenissen nu op een andere manier georganiseerd. In Nederland mogen volgens de richtlijnen van het RIVM bij een uitvaart maximaal 30 mensen aanwezig zijn, mits er 1,5 meter afstand wordt gehouden.
Maar hoe zit het in de rest van de wereld?
Correspondenten van de NOS vertellen hoe er in hun gebied wordt omgegaan met uitvaarten en rouw in tijden van corona.
Op de Cementerio Sur, achter de arbeiderswijk Carabanchel in Madrid, is iedere zeven minuten een afscheidsdienst voor een overleden coronapatiënt. Tijd om de doden in het rouwcentrum te brengen is er niet. En dus gaat het voor de deur van het zaaltje, met de kist nog in de wagen.
Door de strenge regels van de noodtoestand mogen in Spanje niet meer dan drie mensen bij het afscheid zijn.
"Ik ken de verhalen niet van al deze doden. Maar ik gebruik simpele woorden, die ik langzaam uitspreek. Ik zie dat het de mensen goed doet", zegt pastoor José Luis Sáenz (74), die de korte diensten leidt. Vandaag neemt hij van veertig overledenen afscheid, al deze mensen worden begraven. Iets verderop is het crematorium 24 uur per dag in gebruik. Zeventig mensen worden dagelijks gecremeerd, ruim het dubbele van wat ze hier gewend zijn.
In Spanje overleden sinds de uitbraak van het coronavirus ruim 16.000 mensen.
Meneer Inocencio Montalban overleed op 2 april in zijn huis in Guayaquil, de grootste stad van Ecuador. Niemand kwam zijn stoffelijk overschot ophalen, tot wanhoop van zijn familie. Die filmde het lijk en publiceerden een noodkreet op sociale media.
Het is maar één van de gruwelverhalen uit Guayaquil, waar de zorg is ingestort door het coronavirus. Er is een tekort aan bedden, personeel en beademingsapparatuur. De mortuaria kunnen het grote aantal sterfgevallen niet aan, en door de schaarste is de prijs van houten doodskisten geëxplodeerd. De doden worden nu begraven in kartonnen dozen, op geïmproviseerde noodbegraafplaatsen. Sommige lichamen zijn in de chaos kwijtgeraakt.
Guayaquil is het epicentrum van de pandemie in Ecuador: de stad is goed voor grofweg zeventig procent van alle gevallen in het Zuid-Amerikaanse land. Officieel zijn er zo'n 7000 bevestigde besmettingen en bijna 300 doden, maar president Lenin Moreno geeft toe dat het werkelijke aantal veel hoger ligt. De situatie in Guayaquil is een waarschuwing voor de rest van het continent: dit kan overal in Latijns-Amerika gebeuren. Daarom namen veel landen in de regio vergaande maatregelen.
In het Midden-Oosten komen mensen meestal in drommen naar begrafenissen. Dat is nu in alle landen verboden. Soms mogen er een paar naaste familieleden aanwezig zijn, maar dan wel op afstand.
Volgens de islamitische traditie moet een begrafenis eigenlijk binnen 24 uur plaatsvinden en zijn er allerlei rituelen en ceremonies. Veel van de rituelen kunnen nu niet doorgaan, en imams kunnen nu hun gebeden meestal niet bij het lichaam uitspreken. Hier en daar zie je dat de geestelijken beschermende kleding aantrekken, maar meestal gaat het gebed voor de overledenen nu via een luidspreker. Of helemaal niet.
In deze regio zijn in Iran veruit de meeste mensen aan het corona virus gestorven. Hoewel er corona-instructies zijn vanuit het Iraanse Ministerie van Gezondheidszorg voor begrafenissen lijkt het alsof de uitvoering daarvan per provincie en soms per stad kan verschillen.
In de heilige stad Qom worden de lichamen door theologiestudenten gewassen. Op andere plekken is dat absoluut verboden. In sommige steden mag de familie het lichaam zien. Op andere plekken weten familieleden niet eens precies waar de overledenen begraven is. Het is voor velen traumatisch om niet bij de begrafenis van een familielid te kunnen zijn.
Israël is het land van de monotheïstische religies. De overledenen worden hier volgens de religieuze richtlijnen begraven. De rituelen van de joden en moslims lijken erg op elkaar. De overledene wordt ritueel gewassen, gewikkeld in een witte doek en daarna in de grond gestopt zonder kist. Maar nu gaat het ritueel anders.
Bij de joden draagt degene die de rituele wassing verricht een beschermend pak en wordt een sproeier gebruikt om de overledene op afstand te wassen. Het witte doek is verruild voor verschillende lagen plastic. De moslims slaan de wassing over en wikkelen het lichaam direct in een plastic lijkzak.
Israël heeft sinds deze week nieuwe maatregelen. Zo is het verboden voor inwoners om hun stad te verlaten en er was een avondklok ingesteld tijdens Sederavond, de vooravond van het traditionele Pesachfeest. Verder is het vanaf zondag verplicht om een mondkapje te dragen.
In de Indonesische hoofdstad Jakarta zijn twee grote begraafplaatsen aangewezen als laatste rustplaats voor de slachtoffers van het coronavirus. Alleen de naaste familie van de overledene mag bij de begrafenis zijn. Zij moeten van een afstandje toekijken hoe de mannen van de begraafplaats de kist in het gat laten zakken. Zodra het graf is dichtgemaakt, mag de familie even bij het graf komen staan voor een korte preek, gezang of gebed. Pal naast hun verdriet gaat het delven van nieuwe graven door.
Lang niet van alle overledenen is bekend of ze ook echt het coronavirus hebben. In Indonesië worden relatief weinig tests gedaan. Maar uit voorzorg krijgt iedereen die in een ziekenhuis is overleden, een begrafenis volgens het 'coronaprotocol' van de overheid. De dode wordt in plastic gewikkeld en daarna gebeurt dat ook met de kist. Dat is voor veel Indonesiërs lastig, want het is in strijd met hun geloof. De meerderheid van hen is islamitisch en voor moslims hoort een overledene helemaal niet in een kist te liggen. Zij begraven hun geliefden normaal gesproken alleen in een witte katoenen doek.