Privacywaakhond: 'Burger geen wandelende antenne in contact met overheid'

Voorzitter Aleid Wolfsen van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) eist van de overheid dat de privacy van burgers gegarandeerd is als er apps ingezet gaan worden om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. "Een soort wandelende antenne worden die permanent in contact staat met de overheid, dat wil natuurlijk niemand."

Wolfsen reageerde vanochtend in het NOS Radio 1 Journaal op de aankondiging gisteravond van het kabinet dat het onderzoekt of twee apps straks de kern van het nieuwe testbeleid kunnen worden. Een van die apps moet in kaart brengen bij wie een besmet persoon in de buurt is geweest, de ander moet de symptomen gaan monitoren van de patiënt.

Bekijk hier wat minister De Jonge gisteren in de persconferentie over de apps zei:

Wolfsen, die niet vooraf door het kabinet op de hoogte was gebracht, stelt dat mensen erop moeten kunnen vertrouwen dat dat er "geen gekke dingen" met die gegevens gebeuren. De AP is dan ook van plan "strak en alert toezicht" te houden.

Hij wijst op voorbeelden in Aziatische landen, bijvoorbeeld in Singapore en Zuid-Korea. In Singapore wordt gebruikgemaakt van bluetooth-verbindingen, in landen als Zuid-Korea en Israël van gps-gegevens, wat privacygevoeliger is.

'Grondrechten blijven in crisis intact'

De Autoriteit Persoonsgegevens heeft nog veel vragen: "Wie beheert de gegevens? De overheid, een bedrijf, wie kan erbij?", zegt Wolfsen. Mensen zijn volgens hem vooral bezorgd over hun gezondheidsgegevens. "En misschien nu nog niet, maar iedereen kijkt ook verder, naar de tijd na de crisis. Als die apps dan blijven werken, dat wil natuurlijk niemand."

Wolfsen sluit zich aan bij de woorden van premier Rutte gisteravond, die zei dat er geen valse tegenstelling moet worden gecreëerd tussen de economie en de gezondheidszorg. De AP-voorzitter: "Het zijn twee even belangrijke dingen. We moeten niet de valse tegenstelling creëren dat grondrechten kunnen worden uitgeschakeld in het belang van zorg. Omstandigheden veranderen, maar de normen, het kader blijf exact hetzelfde. Soms telt het een even wat zwaarder, en later weer het ander maar grondrechten blijven ook in de crisis volledig intact."

Verplicht een app

Of de overheid de apps straks verplicht stelt, is nog onduidelijk. "Gezondheidsgegevens, daar ga je zelf over", zegt Wolfsen daarover. "Daar is geen twijfel over mogelijk, die beheer je zelf. Op dit moment kan de overheid dat niet verplichten. Wat zou kunnen is dat de overheid er wetgeving voor maakt, dat zou spoedwetgeving moeten zijn, maar daar zie ik het niet zo snel van komen. Dan ga je echt diep ingrijpen in de grondrechten van mensen."

Volgens Wolfsen zou de overheid de burger dan verplichten dat je permanent gevolgd kan worden. "Dus letterlijk kan zien of je op tijd naar je werk gaat, en op tijd uit bed komt, maar ook je gezondheidsgegevens komen dan in beheer van de overheid. Dat gaat te ver."

Er zijn al veel initiatieven voor apps om de coronacrisis te beteugelen, maar niet allemaal hechten ze aan privacy. Marleen Stikker, oprichter van onderzoeksinstituut voor creatieve technologie en sociale innovatie Waag, zei zaterdag in VPRO-programma Mondo dat het mogelijk is om de privacy te beschermen en toch de data te krijgen die nodig zijn om het virus in te dammen.

Volgens Stikker moet je privacy ("een fundamenteel recht, ook in crisis") inbouwen in het ontwerp van de technologie. "Privacy by design moet verplicht worden bij de toepassing van zo'n applicatie", benadrukte ze."Of je bevecht corona of je behoudt je privacy, dat is een valse tegenstelling."

Stikker gaf als advies aan de overheid: "Het is een publieke zaak, geen private. Dit soort informatie en data moet je niet laten verzamelen door private partijen, zoals Google. Het moet transparant en er moet goed toezicht op mogelijk zijn."