'Symbolische temperatuur' van 20 graden op Antarctica, krijgen we natte voeten?
Het gebeurde afgelopen zondag voor het eerst: ergens op Antarctica tikte een thermometer een temperatuur boven de 20 graden aan. Op het Antarctisch Schiereiland, ten zuiden van Argentinië, werd een temperatuur van 20,7 gemeten. Vorige week werd op een eiland in de buurt ook al een plaatselijk record verbroken en ruimtevaartorganisatie ESA deelde deze week beelden van een enorme ijsmassa die afbreekt. Wat is er aan de hand op het continent rond de Zuidpool?
Die 20,7 graden is maar één losse meting, maar voelt toch als een symbolisch getal, zegt NOS-weerman en klimaatwetenschapper Peter Kuipers Munneke. "Sinds 1950 is de temperatuur in dit deel van Antarctica ongeveer 2 graden gestegen. Een temperatuur hoger dan 20 graden zou eigenlijk onmogelijk zijn als de temperatuur de afgelopen 70 jaar niet was gestegen."
Het is volgens hem te vergelijken met wat er deze zomer bij ons in Nederland gebeurde. "We tikten deze zomer de 40 graden aan in Nederland, dat was een soort symbolisch getal dat we overschreden."
Een temperatuur van 20 graden is volgens hem daarom niet los te zien van dat het daar warmer wordt:
Ook op een nabijgelegen Antarctisch eiland, Trinity Island, werd vorige week een recordtemperatuur gemeten (18,3 graden). Het vorige record (uit 2015) daar stond op 17,5 graden.
De recordtemperaturen werden gemeten bij het stukje schiereiland dat uitsteekt richting Zuid-Amerika. Dat is het sterkst opwarmende gebied. "Het gebied is een beetje een vreemde eend in de bijt vergeleken bij de rest van Antarctica, waar nauwelijks opwarming te zien is", nuanceert Kuipers Munneke.
Kurk van de fles
Rond het schiereiland verdwijnen door de hoge temperaturen veel drijvende delen van gletsjers. Die werken als een soort kurk op een fles, legt Kuipers Munneke uit. "Ze houden het achterliggende ijs wat op het land ligt tegen. Als die drijvende stukken gletsjer verdwijnen dan is de kurk van de fles en komt er meer ijs in zee."
ESA deelde gisteren satellietbeelden waarop te zien is hoe deze maand een enorme ijsmassa afbreekt op de Pine Island-gletsjer aan de westkant van Antarctica. "Dat is eigenlijk een heel ander verhaal", zegt Kuipers Munneke daarover. "Dit gebeurde duizenden kilometers verderop."
Op de beelden die vanuit de ruimte zijn gemaakt is te zien hoe eerst een scheur ontstaat in de ijsmassa, waarna die afbreekt en uit elkaar valt:
Bij dit eiland is de lucht niet warmer, maar breken gletsjers af door het warme oceaanwater aan de onderkant van de gletsjer. "Sinds een jaar of tien zien we dat steeds grotere brokken afbreken, daar speelt het opwarmende oceaanwater een belangrijke rol."
Snellere zeespiegelstijging?
Opwarming van de aarde, smeltende ijskappen, stijgende zeespiegel, natte voeten? "De rol van Antarctica bij het stijgen van de zeespiegel is nu niet zo groot: ongeveer 8 millimeter in de afgelopen 25 jaar", stelt Kuipers Munneke. "Maar de potentie voor het stijgen van de zeespiegel is wel groot, want er ligt veel ijs. En in die afgelopen 25 jaar is het ijsverlies van Antarctica wel verdrievoudigd."
Smelten al die ijskappen de komende tientallen jaren, dan kan de zeespiegel wel 10 tot 30 centimeter stijgen, voorspelt hij. "Deze eeuw nog."
Met het klimaatakkoord van Parijs moet de CO2-uitstoot zodanig worden verlaagd dat de temperatuurstijging een halt wordt toegeroepen. Als dat lukt is dat gunstig voor de ijskappen, want hoe minder de temperatuur stijgt, hoe groter de kans dat het smelten bij Antarctica binnen de perken blijft. "Als we het klimaatakkoord halen, is de kans kleiner dat Antarctica veel zal bijdragen aan het stijgen van de zeespiegel."
Ook dieren merken de gevolgen van de opwarming en het smelten van de ijskappen. Vorige maand stuurde Greenpeace een groep wetenschappers naar de Zuidpool om het aantal kinbandpinguïns te tellen.
Sinds de vorige telling in 1970 is de populatie met 60 procent gedaald. Op sommige kolonies zagen ze zelfs een daling van 77 procent. Een achteruitgang die "absoluut dramatisch is", zei een wetenschapper achteraf.
