Een koffer in Auschwitz is de enige herinnering aan de 2-jarige Ingrid de Vries

• Helma Coolman en Kysia Hekster

Maandag is het 75 jaar geleden dat Auschwitz werd bevrijd. In het voormalige concentratie- en vernietigingskamp liggen nog altijd veel persoonlijke bezittingen van slachtoffers. Er wordt op dit moment druk gewerkt aan het conserveren van de spullen. Op een van die koffers staat de naam van Ingrid de Vries. Wat is er nu nog bekend over haar leven?

Van Ingrid is geen foto bekend, alleen de koffer en een geboortebewijs. Ze woonde met haar ouders aan de Roompotstraat in Amsterdam. Gegevens uit de administratie van de nazi's vertellen hoe haar korte leven, ze werd 2 jaar en 9 maanden oud, is verlopen.

Aanvankelijk werd het gezin niet gedeporteerd, omdat Ingrids moeder onmisbaar was wegens haar werk voor de Nederlands Israëlitische Wijkvereniging. Maar op 13 juli 1943 ging ze toch met haar ouders op transport naar Sobibor, waar ze drie dagen later na aankomst werd vergast.

De ouders van Ingrid kwamen uit het Duitse Krefeld, net over de grens bij Venlo. Haar Nederlandse achternaam dankt ze aan het feit dat haar opa van het Limburgse Gennip verhuisde naar Krefeld. Het was een familie van middenstanders: veehandelaren en slagers.

Verslaggever Kysia Hekster zocht in Nederland en Duitsland naar de geschiedenis van het Joodse meisje:

Ingrids moeder was van Duits origine en heette Irma Willner. Zij was geboren in Krefeld en daar net als veel van haar familie blijven wonen totdat de nazi's dat onmogelijk maakten. Bij het ouderlijk huis aan de Oelschlägersstraat in Krefeld zijn voor het gezin Willner vijf zogenoemde 'struikelstenen' gelegd, zodat hun naam herinnerd blijft.

Volgens Sandra Franz van het Documentatiecentrum Nationaalsocialisme van Krefeld was het gezin-De Vries goed geïntegreerd en een vanzelfsprekend lid van de plaatselijke gemeenschap.

Zoals veel families

"Ze waren zoals zoveel families totaal niet voorbereid op de nazi-vervolging. Die begon in de jaren 30 van de vorige eeuw, toen het naziregime joden afzonderde van de samenleving en hen in stappen tot paria's maakte."

Uiteindelijk werd het gezin beschuldigd van een 'deviezenmisdrijf' en het land uit gezet. Om kapitaalvlucht te voorkomen werd het Joodse families moeilijk gemaakt om hun bezittingen mee te nemen. Sandra Kranz: "Wie daar onderuit probeerde te komen werd veroordeeld. Daar zijn veel Joodse families slachtoffer van geworden."

Naast de struikelstenen voor het gezin Willner is er volgens de Duitse documenten nog een graf van de opa van Ingrid, die in 1940 stierf. Maar een bezoek aan de plaatselijke Joodse begraafplaats leert dat de grafsteen niet meer terug te vinden is. Volgens Sandra Franz is ook een gevolg van de Jodenvervolging: "De joden hadden al hun geld nodig om te vluchten en dus bleef er niets over voor onderhoud van de graven."

Raadsels voor deskundigen

Tijdens het onderzoek naar Ingrid de Vries bleek dat de koffer in het museum van Auschwitz is, terwijl Ingrid de Vries in Sobibor is omgebracht. Volgens de registratie is zij nooit in Auschwitz geweest. Een gegeven dat ook Nederlandse Holocaustdeskundigen voor raadsels zet.

Navraag in Auschwitz leert dat de koffer pas na de bevrijding van het concentratiekamp is aangetroffen. "We hebben meer voorwerpen in onze collectie van slachtoffers die nooit in Auschwitz geweest zijn. Maar we kunnen niet onomstotelijk vaststellen hoe de koffer van Ingrid de Vries in Auschwitz is terechtgekomen", aldus een woordvoerder.

Verschillende deskundigen vertellen dat ingezamelde bezittingen tijdens de oorlog binnen het Derde Rijk naar elders werden gebracht om te worden gesorteerd en onderzocht op kostbaarheden. Guido Abuys van Kamp Westerbork hierover: "Er was een verbinding tussen Sobibor en Auschwitz. Het zou kunnen zijn dat alles per trein naar Auschwitz werd gebracht om daar te worden gesorteerd en verwerkt."

Van de aardbodem weggevaagd

Alles wat dus rest van Ingrid de Vries en haar familie zijn een naam, een koffer en een paar struikelstenen. Zoals zoveel Joodse families is het gezin De Vries weggevaagd van de aardbodem, samen met bijna 6 miljoen andere Joden, Roma en Sinti, homoseksuelen en andere Holocaustslachtoffers.

Sandra Franz uit Krefeld: "Het lot dat dit gezin trof tijdens het nationaalsocialistische regime is doorsnee voor veel Joodse slachtoffers. Zelf vind ik dat er nog relatief veel bekend is over hen. Het komt ook regelmatig voor dat er helemaal niets meer is. Anderzijds, soms is er meer en dan vooral als er overlevenden zijn die zich na de oorlog melden om hun verhaal te vertellen."

In vernietigingskamp Auschwitz kwamen tijdens de Tweede Wereldoorlog zeker 1,1 miljoen mensen om het leven: