Menstruatie-armoede: geen geld voor maandverband, dan maar wc-papier

• Maartje Geels

  redacteur Online

Wc-papier, luiers of lappen stof: in het Verenigd Koninkrijk heeft één op de tien meisjes daar wel eens gebruik van gemaakt omdat ze menstruatieproducten niet kon betalen. Bijna de helft van de Engelse meisjes heeft minstens één schooldag gemist omdat ze geen menstruatieproducten had. In Schotland, waar dat nog meer was, maakte de regering sanitaire producten gratis voor scholieren en studenten, als eerste land in de wereld. Het trok daar zo'n 6 miljoen euro voor uit.

In het Verenigd Koninkrijk is er relatief veel bekend over dit onderwerp omdat er al veel onderzoek naar is gedaan. Maar nu blijkt ook uit onderzoek van Plan International, een ontwikkelingsorganisatie, dat ook in Nederland menstruatie-armoede voorkomt. Ruim duizend meisjes en vrouwen tussen de 12 en 25 jaar werd gevraagd naar hun ervaringen met menstrueren. Ongeveer één op de tien heeft wel eens problemen gehad om aan menstruatieproducten te komen omdat er geen geld voor was. Ook zei zo'n twee procent soms een tampon of maandverband te hebben hergebruikt vanwege de kosten.

Feministisch platform De Bovengrondse deed eerder onderzoek naar het onderwerp. De actiegroep sprak met vijftig organisaties, waaronder verschillende afdelingen van Het Leger des Heils en de Voedselbank in Nederland. De Voedselbanken in Utrecht en Amsterdam schatten dat het probleem daar onder honderden mensen speelt. En ook bij opvanglocaties voor dakloze Nederlanders wordt geregeld om menstruatieproducten gevraagd.

Geen menstruatieproducten kunnen betalen, kan zorgen voor ongemak, bijvoorbeeld doordat maandverband niet op tijd wordt vervangen. Dat kan weer leiden tot irritaties of zelfs infecties. Maar behalve ongemak levert menstruatie-armoede ook problemen in het dagelijks leven op, zoals het missen van schooldagen. In het Verenigd Koninkrijk zijn daar voorbeelden van bekend.

Bezuinigen op tampons of op eten

Lorijn de Boer van de Bovengrondse onderzocht het probleem in Amsterdam. "Onze belangrijkste conclusie is dat menstruatie-armoede speelt bij vrouwen rond de armoedegrens. Ze gebruiken kranten of vodden en bezuinigen tijdens hun menstruatie vaak op eten."

Tampons kun je vaak al vanaf een euro krijgen, ziet ook De Boer. Ondanks dat relatief lage bedrag kan het nog ingewikkeld zijn om elke maand genoeg sanitaire producten te kopen. De Boer: "Hoeveel je kwijt bent per maand voor je menstruatie, verschilt per persoon. Sommige vrouwen kunnen een hele menstruatie doen met een pakje tampons, maar dat geldt niet voor iedereen." De onderzoekers spraken bijvoorbeeld een vrouw in Amsterdam, die regelmatig een zware menstruatie heeft en om de twee weken ongesteld wordt.

Uit onderzoek bleek dat een bedrag van acht euro gemiddeld was. "Maar sommige vrouwen gaven aan wel 25 euro per menstruatie kwijt te zijn. Op een weekbudget van 50 euro is dat fors." Daarbij maakt het volgens onderzoekers ook uit of je kinderen hebt. Als je met meer vrouwen in een gezin menstrueert, lopen de kosten snel op.

Astrid (volledige naam bij redactie bekend) maakte dit mee. Zij leefde jaren rond de armoedegrens. "Dan gebruikte ik dubbelgevouwen wc-papier in plaats van maandverband. Als je een zware menstruatie hebt, heb je meer producten nodig en dat kost veel geld. Soms gebruikte ik twee verbandjes, en dan verschoonde ik alleen de voorste."

Dankzij een gezamenlijk inkomen verdient Astrid nu iets meer, maar nog leeft zij met haar gezin vlak boven de armoedegrens. "Als ik nu boodschappen ga doen, probeer ik steeds één pakje mee te nemen zodat ik een voorraadje aanleg. Haar dochter menstrueert nu ook, en dan gaat het best hard, vertelt ze. "Maar ik zorg ervoor dat mijn dochter altijd iets heeft. Ik kan het niet maken om haar zonder producten naar school te sturen."

Blinde vlek

De toegang tot menstruatie-producten wordt niet alleen belemmerd door geld, maar ook door het taboe, zeggen onderzoekers. De Boer: "Vrouwen vinden het vaak een lastig onderwerp om over te praten. Ze schamen zich om aan te geven dat ze sanitaire producten niet kunnen bekostigen." Andersom leeft het onderwerp bij veel hulpverleners niet. "Er wordt niet over gepraat. Het is een blinde vlek."

Hoeveel Nederlanders precies te maken krijgen met menstruatie-armoede is lastig te zeggen, volgens de onderzoekers. Er is simpelweg nog te weinig grootschalig onderzoek gedaan. Dat er weinig onderzoeken zijn, komt volgens Mascha Singeling, sanitatie en hygiëne-expert bij Plan International, doordat er over armoede en menstruatie weinig gesproken wordt. Zij noemt beide taboe-onderwerpen. "Mensen denken toch snel: 'Tampons niet kunnen betalen, dat speelt in Nederland toch niet?'. Dat maakt lastig om toe te geven dat je er geen geld voor hebt."