NOS-journalist gegijzeld, 'de rechter gaat hier in de fout'

"Schandalig, de rechter gaat hier in de fout." Zo reageert journalist Joost de Haas op de gijzeling vandaag van NOS-verslaggever Robert Bas door de rechtbank in Rotterdam. De Haas werd in 2006 zelf gegijzeld als Telegraaf-journalist.

"De Nederlandse staat is toch al een paar keer op de vingers getikt", zegt De Haas. "Ook al zou de rechter-commissaris het gerechtvaardigd vinden: het is zinloos. Want iedere journalist weet dat als hij zijn bronnen vrijgeeft, hij zijn werk niet meer kan doen."

In 2006 werd De Haas samen met Telegraaf-collega Bart Mos afgeluisterd in de zaak rond crimineel Mink K. Ze werden gegijzeld nadat ze hadden geweigerd te vertellen wie aan hen AIVD-dossiers had doorgespeeld.

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde in 2012 dat de Nederlandse staat en de AIVD de rechten van De Haas en Mos hadden geschonden.

In 2007 werd de Nederlandse staat al eens op de vingers getikt. Toen oordeelde het hof dat de rechtbank journalist Koen Voskuil in 2000 onterecht achttien dagen had vastgezet. Ook Voskuil weigerde de identiteit van een bron prijs te geven in de zaak-Mink K.

CDA en VVD: met spoed uitleg

Ook Kamerleden reageren verbaasd op het besluit van de Rotterdamse rechter-commissaris. Ze geven allemaal wel aan dat ze zich als volksvertegenwoordigers niet willen mengen in een lopende strafzaak. VVD-Kamerlid Jeroen van Wijngaarden wil desondanks met spoed uitleg van minister Grapperhaus:

Chris van Dam, Kamerlid van het CDA, steunt die oproep. Hij spreekt van "een bijzondere rechterlijke beslissing, die ongemakkelijk voelt". D66'er Joost Sneller wijst op het wettelijke verschoningsrecht dat journalisten hebben:

Vandaag werd NOS-verslaggever Bas opgeroepen te getuigen in een strafzaak. Ook hij deed een beroep op zijn verschoningsrecht om een bron te beschermen. Maar de rechter-commissaris vond de verklaring van Bas in deze zaak te belangrijk. Dat weegt volgens hem in dit geval zwaarder dan bronbescherming.

Het Openbaar Ministerie wil geen standpunt innemen over gijzeling.

Toch heeft het OM een verantwoordelijkheid, zegt NOS-hoofdredacteur Marcel Gelauff, die sprak van een "aanval op de persvrijheid":

Het OM voegde de afgeluisterde gesprekken tussen de bron en Bas toe aan het dossier. Justitie zag na het beluisteren van die gesprekken nooit aanleiding Bas te verhoren.

'Uitglijder'

Thomas Bruning, algemeen secretaris van journalistenvakbond NVJ, spreekt van een "verbijsterend besluit" en wijst op recent ingevoerde wetgeving. "Het gebeurt nota bene nog geen jaar nadat minister Grapperhaus een wet in het leven heeft geroepen die juist hierover gaat, dat journalisten het recht hebben hun bronnen te beschermen."

"Wij denken dat het een uitglijder is, maar wel een hele schadelijke die zo snel mogelijk moet worden hersteld", zegt Bruning. Een woordvoerder van minister Grapperhaus wil niet inhoudelijk reageren op de gijzeling van Bas, omdat de zaak onder de rechter is.

Ook verwijst Bruning naar de zaak uit 2006. "Toen werd door de Europese rechter de conclusie getrokken dat de Nederlandse rechter dat nooit had mogen doen. Je zou denken, ruim twaalf jaar later en met een nieuwe wet, dat geen rechter het in zijn hoofd zou halen om zo'n actie uit te halen. Het is niet alleen schadelijk voor de beroepsgroep en bronnen, maar ook voor het aanzien van Nederland als persvrij land."

Morgen wordt bepaald of Bas langer blijft vastzitten. Bas zegt dat hij ondanks de gijzeling niets zal loslaten over zijn bron. "De gijzeling heeft geen enkele zin, want ik blijf om principiële redenen weigeren vragen te beantwoorden."