Rechtbank Rotterdam gijzelt NOS-journalist wegens bronbescherming
NOS-verslaggever Robert Bas is op bevel van de rechter-commissaris in Rotterdam in gijzeling genomen omdat hij niet bereid is als getuige vragen te beantwoorden in een lopende strafzaak. Morgen om 13.30 uur beslist de raadkamer van de rechtbank of hij langer blijft vastzitten.
De zaak gaat over de moord op ggz-directeur Rob Zweekhorst, die in 2014 werd doodgeschoten in zijn woonplaats Berkel en Rodenrijs. De schutter zag hem aan voor een vijand in de drugswereld. De zaak kwam bekend te staan als een vergismoord.
Specifiek gaat het om een bepaalde vraag die Robert Bas stelde aan een bron, die werd afgeluisterd maar die geen verdachte is in de zaak. De rechter wil weten waarom de journalist die vraag stelde, zegt persrechter Jacco Boek van de rechtbank Rotterdam.
De verslaggever weigerde te vertellen waarom hij die vraag stelde, zegt Boek. "Die vraag is heel belangrijk voor het onderzoek naar die aanslag. Het gaat om een heel ernstig strafbaar feit. Dan moet je daar antwoord op geven. En als je dat niet wil, ja, dan ga je even naar binnen."
Geen kennis van de feiten
Volgens de advocaat van de journalist gaat het recht op bronbescherming niet alleen om de identiteit van de bron, maar ook wat je met hem bespreekt. "Daar heeft hij zich op beroepen en dat is niet gehonoreerd. De rechter-commissaris heeft dat compleet naast zich neergelegd."
Advocaat Ed Manders staat de verdachte in de rechtszaak bij. In een reactie zegt hij dat Robert Bas zich in het gesprek met zijn bron niet gedraagt als journalist. Volgens hem doet Bas daarmee ten onrechte een beroep op bronbescherming. Hij verwijt de NOS te reageren zonder kennis van de feiten.
Gevaarlijke situatie
Verslaggever Bas kwam er begin dit jaar achter dat meerdere telefoongesprekken tussen een bron en hem door justitie waren afgeluisterd en dat de verslagen van sommige gesprekken door justitie aan het dossier zijn toegevoegd. Het afluisteren richtte zich op de bron. Zowel de bron als Bas is geen verdachte. Het Openbaar Ministerie wil niet reageren op vragen over de zaak, maar wacht de beslissing van de raadkamer morgen af.
Naar aanleiding van de opgenomen gesprekken werd Bas op verzoek van de advocaat van de verdachte opgeroepen als getuige. Bas heeft bij de rechter-commissaris nadrukkelijk verklaard dat het geven van antwoorden op vragen kan leiden tot een gevaarlijke situatie voor zowel de bron als voor hem.
Bas beriep zich vandaag om principiële en juridische redenen op zijn journalistieke verschoningsrecht en gaf bij het verhoor geen inhoudelijke antwoorden. Dat recht is voor journalisten van belang om hun bronnen en zichzelf te beschermen. Met de gijzeling, een juridisch dwangmiddel, wil de rechter-commissaris Bas dwingen alsnog een verklaring af te leggen.
Dit zegt de advocaat van Robert Bas over het besluit van de rechter-commissaris:
De rechter-commissaris was, naar nu is bekendgemaakt, in juni al van mening dat het verschoningsrecht in dit geval niet opgaat. Zo is de naam van de bron tijdens openbare rechtszittingen herhaaldelijk genoemd, zodat iedereen die kan kennen. Verder is de inhoud van de opgenomen gesprekken bij alle procespartijen bekend, omdat ze integraal aan het dossier zijn toegevoegd.
Aanval op de persvrijheid
De hoofdredactie van de NOS is geschokt door het besluit van de rechter-commissaris en spreekt van een aanval op de persvrijheid.
"We zijn ons er uiteraard van bewust dat het gaat om een ernstig feit en een ingrijpende strafzaak", zegt hoofdredacteur Marcel Gelauff. "Wat alleen vergeten wordt, is dat het uiterst onaannemelijk is dat een verklaring van Robert Bas de beoordeling van deze strafzaak zal beïnvloeden en dat vooral wordt vergeten dat de veiligheid van een journalist en zijn bron ernstig in het geding komt."
Gelauff vindt het daarom onbegrijpelijk dat het Openbaar Ministerie de afgeluisterde gesprekken in het strafdossier heeft opgenomen. Het argument van de rechter-commissaris dat Bas best kan getuigen omdat de inhoud van de opgenomen gesprekken toch al bekend is, gaat volgens hem niet op. "Het gaat natuurlijk om de nadere vragen die de advocaat van de verdachte aan Bas over deze gesprekken zal stellen. Dat is wat Bas bedoelt als hij zegt dat hij geen vragen wil beantwoorden."
Bas zegt dat de gijzeling geen wijziging zal brengen in zijn opstelling. De NOS staat vierkant achter deze beslissing. "Een verklaring van Bas zal geen belangrijk, belastend of ontlastend bewijsmateriaal worden", zegt Gelauff. "Het recht op bronbescherming is voor een journalist cruciaal om zijn functie als waakhond van de democratie te kunnen uitvoeren. Dit wordt door de rechter-commissaris onderschat. Niet voor niets is hier kortgeleden nog de wet voor aangescherpt."
Een woordvoerder van minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid wil niet inhoudelijk reageren op de gijzeling. "Het is nu aan de rechter", zegt hij.