Kampbewaker Bruno D. (93) voor de rechter: het laatste nazi-proces?

• Miguel van Raamsdonk

  Bureau Berlijn

In Duitsland begint vandaag het mogelijk laatste strafproces tegen een nazimisdadiger. De 93-jarige Bruno D. staat in Hamburg terecht voor medeplichtigheid aan de moord op 5230 gevangenen in concentratiekamp Stutthof, vlak bij de Poolse stad Gdansk. De voormalig bewaker van het kamp zegt dat hij wist van de massamoord, maar dat hij niet schuldig is.

Opvallend is dat D. als 93-jarige moet verschijnen voor de jeugdafdeling van de rechtbank. Hij was 17 jaar oud toen hij op 9 augustus 1944 begon als kampbewaker. Hij wordt niet vervolgd voor concrete handelingen, maar hij was deel van de moordmachine die het concentratiekamp Stutthof was, zegt het OM.

In verhoorverslagen die zijn ingezien door Duitse media geeft D. toe dat hij in die tijd met kameraden wel eens over Jodenvernietiging sprak en dat hij wist dat in de gaskamers mensen werden vermoord. Hij zegt ooit het geschreeuw vanuit de verte te hebben gehoord. Toch ziet hij zichzelf niet als schuldig, omdat het hem de kop had gekost als hij zich had laten overplaatsen, zegt hij.

Waarom nu pas?

Voorheen werd er naar mensen als Bruno D. in Duitsland nauwelijks gezocht, omdat hem geen concrete moord ten laste kan worden gelegd. D. woonde dan ook sinds het einde van de oorlog ongestoord in Hamburg.

In 2011 oordeelden Duitse rechters dat ook daders die niet zelf gedood hebben, vervolgd kunnen worden als zij door hun werkzaamheden systematische moord mogelijk maakten. Daardoor kon in dat jaar John Demjanjuk, een voormalig bewaker in vernietigingskamp Sobibor, veroordeeld worden voor medeplichtigheid aan de moord op 28.060 mensen.

Naar aanleiding van deze zaak hebben openbaar aanklagers in Duitsland ook andere, vergelijkbare zaken in gang gezet. Na onderzoek in archieven binnen en buiten Duitsland werd uiteindelijk ook D. aangeklaagd. Veel andere kampbewakers zijn al overleden en nu het einde van de oorlog bijna 75 jaar geleden is, wordt er in Duitsland rekening mee gehouden dat dit wel eens het laatste proces tegen een nazimisdadiger kan zijn.

Kans op een veroordeling?

Toch is niet duidelijk of D. bij veroordeling ook echt in de gevangenis belandt. De hoge leeftijd van de aangeklaagden vormt vaak een probleem. Zo stierf John Demjanjuk in 2012 op vrije voeten voordat het hoger beroep kon plaatsvinden.

Ook Oskar Gröning, de boekhouder van Auschwitz, ging vanwege zijn hoge leeftijd en slechte gezondheid tegen zijn straf in beroep. Net als Demjanjuk stierf hij nog voordat hij zijn straf kon uitzitten.