De Nobelprijs voor de economie: al vijftig jaar prestigieus

Aan het eind van de ochtend wordt voor de vijftigste keer de Nobelprijs voor de economie bekend gemaakt. Dat betekent ook dat het vijftig jaar geleden is dat de Nederlander Jan Tinbergen met een Noorse collega voor het eerst de prijs mocht ontvangen. We blikken terug én kijken alvast vooruit.

Waarom was Tinbergen belangrijk?

Hij was een van de eersten die met een wiskundige blik naar de economie keek. Door data te verzamelen over bijvoorbeeld lonen, prijzen, werkgelegenheid en productie probeerde hij patronen te herkennen in het op en neer gaan van de economie.

Met behulp van wiskunde kon hij die patronen in formules vatten, en modellen maken die inzicht geven in wat er in de nabije toekomst kan gebeuren. Zodat op tijd kan worden ingegrepen.

Beleidsmakers, centrale bankiers, het ministerie van Financiën, ze gebruiken deze modellen nog steeds om te bepalen hoe ze moeten ingrijpen om bijvoorbeeld grote werkloosheid of sterke inflatie zo goed mogelijk te voorkomen.

Ook voor hedendaagse economische vraagstukken zijn de modellen van Tinbergen nog heel relevant, zegt Eric Bartelsman, professor economie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam én directeur van het Tinbergen Instituut. "De beste modellen die we nu gebruiken om bijvoorbeeld te zien wat het effect is van artificiële intelligentie, van robotica, van zelfrijdende auto's op onze banen, zijn gebaseerd op dingen die Tinbergen zestig, zeventig jaar geleden ontwikkelde."

Wat voor Nobelprijzen voor de economie zijn er sindsdien uitgereikt?

Inmiddels zijn er nog 79 mensen bekroond met de prijs (er kunnen meerdere winnaars per jaar zijn). Sommigen werden gelauwerd voor hun theorie over economische groei, andere bijvoorbeeld voor ideeën over financiële markten of gedragseconomie. Wat ze met elkaar gemeen hebben: ze leverden allemaal baanbrekende inzichten in hoe de economie werkt.

Heel divers zijn de laureaten overigens niet. Met uitzondering van een man uit India en twee Israëliërs (van wie er een half Amerikaans is), kwamen ze allemaal uit Europa en Noord-Amerika. Verreweg de meesten kwamen uit de VS.

En op één na (Elinor Ostrom) waren het allemaal mannen. Er zijn inmiddels wel veel meer jonge vooraanstaande vrouwelijke economische denkers, maar toch kan het nog even duren voordat dat terug te zien zal zijn in de prijzen, legt Bartelsman uit. Een Nobelprijs ontvang je doorgaans namelijk pas aan het eind van je carrière.

Wat zijn vanmiddag de kanshebbers voor de prijs?

Een officiële shortlist met namen is er niet. Wel zingen er namen rond.

Bartelsman kan wel een hoek beredeneren waarin kanshebbers zitten. "Het is al een tijdje geleden dat er iemand een prijs heeft gewonnen voor werk op het gebied van internationale handel." Door de huidige mondiale handelsoorlog is dat een actueel thema. "Dus het zou mij niet verbazen als internationale handel, en ook handelspolitiek, terug op de agenda komt."

Daarbij worden namen genoemd als Jagdish Bhagwati, een professor aan de Columbia University in de VS, die inzicht heeft gegeven in de belangen bij handelsverdragen. Ook is er een vrouwelijke kanshebber: de eveneens Amerikaanse Anne Krueger, voormalig afdelingsdirecteur bij het IMF, oud hoofdeconoom bij de Wereldbank en op dit moment verbonden aan verschillende economische instituten.

Geen officiële Nobelprijs

Er zijn vijf 'echte' Nobelprijzen. Dat zijn de prijzen die Alfred Nobel eind negentiende eeuw in zijn testament liet opnemen.

De Nobelprijs voor de economie is goed beschouwd dus geen Nobelprijs. Officieel heet de prijs de 'Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in memory of Alfred Nobel', ter nagedachtenis dus aan Alfred Nobel. Deze is pas in 1969 toegevoegd, ter ere van de 300e verjaardag van de Zweedse centrale bank.

Dat maakt de prijs voor economen niet minder prestigieus. Rond 11.45 uur wordt duidelijk wie hem dit jaar mee naar huis mag, of mogen, nemen.