Nederlanders verklikken elkaar vaker bij meldpunt overheid

Het aantal meldpunten waar je bijstandsfraude kunt aangeven is de afgelopen jaren verdrievoudigd. In 2013 waren er 44 gemeenten met zo'n meldpunt. Inmiddels zijn het er 149. Jaarlijks komen er minimaal 9000 tips binnen, blijkt uit onderzoek van de Volkskrant.

Waarschijnlijk ligt het aantal tips veel hoger, want de helft van de gemeenten met een meldpunt zegt het aantal tips niet bij te houden. Vaak gaat het om een vermoeden dat een bekende of iemand in de buurt met een uitkering, samenwoont of zwart werkt.

Tips worden meestal anoniem gedaan, via een telefoontje, online formulier, e-mail of brief.

Loppersum klikt veel

Vooral in Loppersum komen relatief veel meldingen binnen: jaarlijks 66 tips op een totaal van 240 bijstandsuitkeringen. Of er meer meldingen over een en dezelfde persoon worden gedaan, is niet duidelijk. Ook in Delft, Leeuwarden, Oost Gelre en Vaals wordt veel geklikt over mensen met een bijstandsuitkering.

Hoeveel van de tips leiden tot het betrappen van iemand die bijstandsfraude pleegt, verschilt erg per gemeente. Ruim de helft van de gemeenten zegt dat 30 tot 70 procent van de tips na onderzoek klopt. In Raalte is dat 90 procent. Maar veel gemeenten houden de cijfers niet bij, of kunnen niet zeggen hoeveel tips iets opleveren.

Zware gevolgen

De gevolgen voor iemand die gepakt wordt, kunnen flink zijn. Te veel ontvangen bijstand moet worden terugbetaald. Daarbovenop kan de gemeente een boete opleggen van maximaal het te veel ontvangen bedrag.

Hoe hoog de boete uitvalt, is volgens advocaat Nawid Fakiri afhankelijk van een aantal dingen. Belangrijk daarbij zijn de vragen of er eerder bijstandsfraude is gepleegd, en of er sprake is van opzet.

In de meeste zaken ziet Fakiri een boete van 50 procent, bovenop het bedrag dat moet worden terugbetaald. "Er wordt altijd verondersteld dat je het moet weten als je onterecht bijstand ontvangt. Wil je onder de boete uitkomen, dan moet er echt iets bijzonders aan de hand zijn", zegt de advocaat.

Ook kan de gemeente de terugvordering verhalen op gezinsleden en (ex-)partners waarmee, zonder dat te melden, is samengewoond.

Geen eenduidige cijfers

Hoeveel bijstandsfraude er in Nederland gepleegd wordt, is lastig te zeggen. "Er is geen centrale registratie, elke gemeente registreert dus voor zichzelf", zegt Hans de Rue van het Landelijk Contact Sociaal Rechercheurs. Ook wordt er volgens de Rue niet overal op dezelfde manier geregistreerd, waardoor cijfers van gemeenten met elkaar vergelijken lastig is.