Nederland ziet fraude van kustvissers door de vingers

• Thomas Spekschoor

  correspondent Europa

De Nederlandse overheid treedt al minstens tien jaar nauwelijks op tegen kustvissers die frauderen met hun scheepsmotoren. Dat blijkt uit onderzoek van de NOS. Tientallen vissersschepen gebruiken veel meer motorvermogen dan door de Europese Unie is toegestaan.

Met die krachtige motoren kunnen ze in korte tijd meer vis of garnalen vangen dan collega's die zich wel aan de regels houden. Minister Schouten van Landbouw geeft toe dat het overheidsbeleid de afgelopen jaren tekort is geschoten.

Om het zeeleven vlak voor de kust te beschermen, moeten schepen in de EU die daar vissen hun motorvermogen begrenzen op 300 pk. Maar daar wordt op grote schaal mee gesjoemeld, in de hele EU.

Meer dan helft gecontroleerde schepen fraudeert

Uit een recent onderzoek in opdracht van Brussel blijkt dat in veertien lidstaten meer dan de helft van de 68 gecontroleerde schepen veel te sterke motoren gebruikte. Van de elf onderzochte Nederlandse kotters waren er acht in overtreding. Eén schip kon het vermogen zelfs opvoeren tot 900 pk, driemaal de toegestane waarde, zo bleek toen de onderzoekers het schip op de radar volgden.

Ze stellen dat vissers bewust "geavanceerde systemen gebruiken om het vermogen te manipuleren", waarmee de bemanning eenvoudig kan switchen tussen toegestane en echte instellingen van de motor.

Serge Allard, een Vlaamse kleinschalige visser, ziet het in de praktijk gebeuren. "We worden op zee ingehaald door schepen die veel zwaarder zijn dan wij, terwijl ze dezelfde 300-pk-motor aan boord zouden moeten hebben. Dat kan gewoon niet."

Dat kost de eerlijke vissers geld, zegt Allard. "Vissers met meer motorvermogen kunnen met grotere netten en hogere snelheden vissen en vangen daardoor meer. De zee is leeg als wij daar met ons kleine scheepje achteraan komen."

Ook kleinschalige garnalenvissers in Noord-Nederland worden door de fraude benadeeld. Zij haalden dertien jaar geleden al hun gelijk bij de rechter. Die sommeerde Nederland om beter te controleren of kustvissers zich aan de regels houden. Dat is niet gebeurd. Van 2012 tot nu waren er slechts 23 controles op een totale vloot van zo'n 300 schepen, blijkt uit gegevens van toezichthouder NVWA. Gemiddeld dus nog geen vier per jaar, die bovendien deels vooraf werden aangekondigd.

De NOS maakte een inventarisatie van de motoren die kustvissers gebruiken. Zo'n 40 van de 75 grootste Nederlandse kustvissers hebben motoren die vermogens kunnen leveren van 490 tot 740 pk. Die worden vervolgens afgesteld op 300 pk, zodat ze aan de regels voldoen.

Maar die begrenzing wordt daarna vaak ongedaan gemaakt, blijkt uit tientallen gesprekken die de NOS de afgelopen maanden voerde met betrokkenen. De meesten willen niet met naam in de media, omdat ze vrezen dat ze daarna in de kleine visserijwereld met de nek worden aangekeken.

Motoren makkelijk op te voeren

"Het is niet moeilijk om motoren weer op te voeren", bevestigt Mark Pecqueur, motorspecialist van de Vlaamse Hogeschool Thomas More. "Bij oudere motoren hoef je de brandstoftoevoer maar te verhogen en er is veel meer vermogen uit zo'n motor te halen. Nieuwere motoren kunnen nog makkelijker worden gemanipuleerd: in de software."

Het feit dat vissers de grote motoren plaatsen is al een sterke aanwijzing voor fraude, zegt Pecqueur. "Iemand die zo'n grote motor in zijn schip plaatst is niet van plan om te varen met 300 pk. Die motor heeft een veel slechter rendement en je zult dus om die 300 pk te leveren meer brandstof moeten gebruiken."

Het verbaast hem dat controles vooraf worden aangekondigd. "Dat is hetzelfde als de politie die 5 kilometer van tevoren aankondigt dat er een alcoholcontrole komt. Dat slaat nergens op."

Wie tijdens zo'n zeldzame controle gepakt wordt, kan strenge straffen ook nog eens ontlopen doordat verschillende toezichthouders naar elkaar wijzen. Uit documenten die de NOS in handen heeft blijkt dat in 2012 een schip uit Arnemuiden gepakt werd met een te krachtige motor aan boord. De NVWA verwees de zaak door naar de Inspectie Leefomgeving en Transport. Die zegt desgevraagd tegen de NOS dat de melding niet is ontvangen en dat er dus nooit iets is gebeurd. Het schip vaart volgens het Visserij-jaarboek zeven jaar later nog steeds met dezelfde motor.

Niet alleen de grootte van de motor, ook de snelheid van schepen op zee kan fraude verraden. Volgens deskundigen kan een vissend schip met een 300-pk-motor onmogelijk harder varen dan 5 knopen (9 km/u). Iedereen die harder vaart móet wel een zwaardere motor gebruiken. Toch gebeurt dat wel degelijk. Op een ochtend in september vaart de NOS achter twee schepen die met meer dan 5 knopen varen met de netten onder water.

Het Nederlandse ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid kreeg van Brussel twee maanden de tijd om te reageren op het kritische EU-rapport, maar koos ervoor om dat niet te doen.

De Europese Commissie wil met het recente rapport in de hand optreden tegen de frauderende vissers. Ze wil vissers verplichten om een tachograaf in elk schip te plaatsen die overschrijdingen van het maximale vermogen registreert. In Nederland is een paar jaar geleden al zo'n apparaat ontwikkeld, maar dat is nooit verplicht gesteld.

Reageren, tips, opmerkingen? Mail naar thomas.spekschoor@nos.nl.