'Meer abortussen in ontwikkelingslanden door anti-abortusbeleid in VS'

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

De Amerikaanse president Trump wil abortus in ontwikkelingslanden ontmoedigen. Daarom heeft hij de geldkraan dicht gedraaid van organisaties die vrouwen informeren over - of assisteren bij - een abortus. Maar recent onderzoek laat zien dat het beleid een averechts effect heeft: het aantal abortussen neemt er juist door toe.

De Verenigde Staten zijn altijd de grootste donor geweest van Afrika op het gebied van gezondheidszorg. Op veel plekken kwam je het logo van USAID, de Amerikaanse ontwikkelingsorganisatie, tegen. Maar een van de eerste dingen die Trump deed toen hij president werd, was het invoeren van een beleid waarbij organisaties in ontwikkelingslanden moesten kiezen tussen óf Amerikaanse steun, óf het voortzetten van hun activiteiten rondom abortus.

Prijzen omhoog

De organisatie Family Health Options Kenya (FHOK) deed het tweede en ging door met het verlenen van hulp aan vrouwen die een abortus willen. Gevolg: de wachtkamer van een van hun klinieken, in de grootste sloppenwijk van Kenia in Nairobi, is nu leeg.

Kibera is een dichtbevolkte buurt waar de vraag naar medische zorg groot is, maar in de rij behandelkamers zit maar één verpleger. Bekijk de reportage van onze correspondent Elles van Gelder in Nairobi:

FHOK assisteerde bij abortussen en verloor daarom 60 procent van het budget, wat volgens de organisatie neerkomt op 500.000 dollar. De organisatie moest verschillende klinieken in het land sluiten.

Die in Kibera kon alleen open blijven door de prijzen te verhogen en kleine bedragen te vragen voor diensten die eerst gratis waren. "De patiënten blijven weg. In deze wijk moeten mensen vaak kiezen tussen eten of naar de dokter gaan."

Op de gevel van de kliniek in Kibera staan diensten die de kliniek aanbiedt: vaccinaties, kankeronderzoek, hiv-behandeling, gezinsplanning en geboortebeperking. Ook daarmee bereiken ze, door de bezuinigingen, nu een stuk minder mensen.

En daar zit het probleem, zegt de Keniaanse Diana Moreka. Zij is lid van de organisatie International Women's Health Coalition en deed onderzoek naar de impact van het nieuwe Amerikaanse beleid op Kenia. "Deze organisaties doen veel meer dan abortus. Er is nu ook minder toegang tot voorbehoedsmiddelen en andere vormen van gezinsplanning", vertelt Moreka. "Daardoor zien we meer ongewenste zwangerschappen en dat leidt tot meer abortussen. Dit beleid heeft een averechts effect."

De kliniek in Kibera gaat ook naar de gemeenschap toe. Mary Mukuhi loopt met een grote doos condooms de kliniek uit en praat met de jongeren op straat. Voor de bezuinigingen deed ze dit een paar keer per week, vertelt ze. Nu kan ze nog maar een paar keer per maand gaan. "Ik maak me zorgen, deze jeugd moet leren hoe ze zich kunnen beschermen tegen een zwangerschap en geslachtsziektes. Maar nu blijven ze onwetend." Bezorgd voegt Mukuhi toe: "Dit leidt tot meer zwangerschappen, vooral onder tieners."

Mukuhi's bevindingen worden gesteund door de uitkomsten van recent Amerikaans onderzoek van Stanford University. Daarbij werd gekeken naar het aantal abortussen in de afgelopen tientallen jaren en de link met het toenmalige beleid. Want Trump is niet de enige president die bezuinigde op dit soort programma's. Ronald Reagan en George W. Bush deden dat ook al. Dat waren ook Republikeinen: conservatieve christenen vormen een belangrijke achterban voor de Republikeinen en die kiezers zijn tegen abortus.

Trump heeft alleen harder bezuinigd: de andere Republikeinse presidenten trokken fondsen voor gezinsplanning terug. De regering-Trump kort organisaties in zijn geheel, ook voor andere activiteiten. Daarmee zou wereldwijd een bedrag van 9 miljard dollar zijn gemoeid.

De onderzoekers van Stanford ontdekten dat het aantal abortussen in Afrika ten zuiden van de Sahara tijdens de Republikeinse regeerperiodes toenam met 40 procent. De regeerperiode van Trump is nog niet onderzocht.

Toename onveilige abortussen

Vooral in arme wijken, zoals Kibera, betekent een toename van het aantal abortussen een toename van onveilige abortussen. Vrouwen gaan naar nepdokters omdat veilige klinieken, zoals die van FHOK, nu geen geld meer hebben om te helpen en privéklinieken te duur zijn. Bovendien zijn veel Keniaanse vrouwen bang om naar een overheidsziekenhuis te gaan omdat abortus in Kenia volgens de wet alleen toegestaan is als het leven of de gezondheid van de vrouw in gevaar is.

De 23-jarige Mercy ging twee jaar geleden naar zo'n nepdokter. "Ik ging uit, had seks en werd zwanger. Mijn vader was een alcoholist en ik was bang dat hij me het huis uit zou zetten. Via vriendinnen kwam ik bij iemand terecht die 9 euro vroeg voor een aantal pillen. Maar het ging mis en ik ging hevig bloeden. Ik was bijna doodgebloed."

Mercy had geluk. Ze ging voor eerste hulp naar de kliniek van FHOK. De kliniek helpt nog steeds vrouwen die binnenkomen met complicaties na een onveilige abortus. "We zien steeds meer vrouwen binnenkomen", zegt hoofdverpleger Marita. Volgens Moreka van de vrouwencoalitie sterven er zeven vrouwen per dag in Kenia door een onveilige abortus. "Dit gaat toenemen."