WHO: plastic in drinkwater lijkt geen bedreiging, 'maar zorg begrijpelijk'
Microplastics in drinkwater lijken vooralsnog geen bedreiging te vormen voor de volksgezondheid, concludeert de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in een rapport. De concentratie microplastic in water uit flesjes en kraanwater is nu nog zo laag dat de menselijke gezondheid er niet door wordt bedreigd.
Het gaat om het eerste WHO-rapport over de gevolgen van microplastics op de menselijke gezondheid. De VN-organisatie wijst er wel op dat het er aanvullend onderzoek nodig is om het effect van microplastics op de gezondheid en het milieu volledig in kaart te brengen.
Microplastics zijn deeltjes plastic afval die kleiner zijn dan grofweg 5 millimeter in lengte. Volgens de WHO zitten deze deeltjes overal, ook in drinkwater. Zowel in een fles als uit de kraan. Waterzuiveringsinstallaties kunnen 90 procent van het microplastic uit het water verwijderen.
De meeste deeltjes gaan door het lichaam zonder te worden opgenomen. Bij allerkleinste deeltjes is de kans dat ze wel worden opgenomen groter. Microplastics kunnen wel schadelijk zijn voor het milieu en voor kleinere organismen. Daarom roept de WHO op de stijgende plasticvervuiling wereldwijd een halt toe te roepen.
Maatregelen nemen
Bart Koelmans is een van de auteurs van het rapport. Hij is hoogleraar waterkwaliteit aan de Wageningen Universiteit. "Er is nog geen bewijs voor een wijdverspreid milieurisico. Dan hadden we het wel gevonden."
Maar er zouden wel concentraties kunnen zijn waar ecologische risico's bestaan. "Misschien weten we niet waar ze zijn, er zouden hotspots kunnen zijn, maar er is geen bewijs voor." Zeker is dat er risico kan ontstaan als we niets doen. "Er is vervuiling, maar we weten niet wanneer die effect krijgt. We moeten in ieder geval op tijd maatregelen nemen."
De vervuiling is op te lossen, maar daarvoor is een reeks van maatregelen nodig. "Een combinatie van minder plastic, andere plastics, het afvalprobleem oplossen, consumenten prikkelen om plastic goed te recyclen.'" Het betalen voor een tasje in de winkel is zo'n voorbeeld. Supermarkten kijken ook naar andere manieren van verpakken. "De circulaire economie, kijken wat er hergebruikt kan worden. En aan het eind goed opruimen."
Volgens Koelmans is het van belang dat er vanuit de overheid en ook internationaal toezicht is op de balans van de maatregelen. "Bewustzijn is het halve werk. Veel mensen hebben al het beeld dat plastic niet in het milieu hoort."
In eerder onderzoek, uit januari, is ook gekeken naar de sociaal-wetenschappelijke kant van het verhaal. Daar wordt onderzocht hoe het werkt dat mensen angst hebben voor plastic, terwijl ze niet veel van scheikunde weten. Ook de rol van de media wordt onder de loep genomen en de regelgeving wordt bestudeerd. "Al deze gegevens samen geven een goed beeld van de status van het microplastic-probleem. Het geeft ook goed de onzekerheden aan, wat we wisten en wat we niet wisten."
Meer onderzoek nodig
De Plastic Soup Foundation plaatst kanttekeningen bij het onderzoek van de WHO. Directeur Maria Westerbos wijst erop dat er nog weinig onderzoek is gedaan naar de invloed van plastic op het menselijk lichaam en dat de kleinste deeltjes in de studies die tot nu toe zijn gedaan nog niet zijn meegenomen. "Zeggen dat het niet gevaarlijk is, of dat het niets doet, vind ik wat prematuur. Ik vind dat het eerst goed onderzocht moet worden", zegt Westerbos. "Het is gebaseerd op een aanname."
Koelmans denkt niet dat de conclusies in het WHO-rapport prematuur zijn. Er is nu nog geen bewijs dat plasticdeeltjes gevaarlijk zijn, maar ook niet dat ze ongevaarlijk zijn.
Dat blijkt ook uit een recent Evidence Review Report van de EU. "Als je iets niet ziet wil dat niet zeggen dat het er niet is. In de literatuur is tot nu toe geen bewijs gevonden dat wijst op risico's. Maar er zijn ook geen publicaties over het omgekeerde. Er mensen maken zich wel zorgen en de concentraties plastic nemen waarschijnlijk toe, daarom moet er onderzoek worden gedaan."
Effecten op het lichaam
"Wij doen in Wageningen bijvoorbeeld onderzoek naar de blootstelling van de mens aan microplastic, ook via andere routes dan alleen water, zoals via voedsel of inademen, maar ook naar het vrijkomen van chemische stoffen uit microplastic."
"Het WHO-rapport klopt, maar we moeten oppassen dat we de zorg niet wegredeneren of uitstralen dat er niets aan de hand is. In het rapport staat ook dat de plasticgehaltes alleen maar toenemen."
In Nederland staan 15 pilotprojecten op stapel om te onderzoek wat micro- en nanodeeltjes voor effect hebben op het lichaam, zegt Westerbos. "Onderzocht wordt of ze naar onze hersenen kunnen doordringen, wat ze doen in onze longen, in de darmen, of ze bij het ongeboren kind kunnen komen en wat ze daar dan doen. Richten ze celschade aan, krijgen we er kanker van, dat wordt nu pas voor het eerst onderzocht."
Ze wijst ook op de mogelijkheid van de verspreiding van ziektekiemen die zich hechten aan plastic en zo grote afstanden kunnen afleggen door het water. "Ook dat wordt op dit moment onderzocht."
