Waarom deze vis en 16 andere soorten nu op de zwarte lijst staan in de EU
De zonnebaars is een kleurrijk visje van zo'n 15 centimeter. Hij is geliefd bij eigenaren van koikarpers, omdat hij de vijver vrijhoudt van parasieten. Maar voor bepaalde padden, kikkers en libellen in Nederland is hij juist een bedreiging. De vis is namelijk een 'invasieve exoot', en een van de zeventien nieuwe dier- en plantsoorten die vandaag op de zwarte lijst van de EU zijn gezet.
Op die zogeheten Unielijst staan inmiddels tientallen soorten flora en fauna. Nieuw-Zeelandse landplatworm, fraai lampenpoetsergras, rode neusbeer: zo onschuldig als hun namen klinken, zo belangrijk is het volgens experts dat ze niet verder oprukken.
Deze exoten, soorten die door menselijk handelen hier zijn beland, vormen volgens de EU een bedreiging voor ecosystemen, biodiversiteit en in sommige gevallen ook voor de volksgezondheid of economie. Handel, transport en bezit van de dieren op de lijst is daarom verboden. Voor de recent aan de lijst toegevoegde soorten is er nog een overgangsperiode van een jaar.
Volgens Rob Leuven, hoogleraar invasiebiologie, is het een belangrijke stap om toekomstige problemen met invasieve exoten te voorkomen of zoveel mogelijk te beperken. "De kanttekening is wel dat er nu sneller nieuwe soorten binnenkomen dan er op de lijst bijkomen. Want de instroom van exotische soorten blijft onverminderd toenemen."
Hij verwijst als voorbeeld naar de zonnebaars op de lijst. "Er zijn zeker nog tien andere zonnebaarssoorten die nog wel verkocht mogen worden. Er is wat dat betreft nog een hoop werk te doen."
12.500 exoten
Het zou volgens hem beter zijn als er op hele soortgroepen een verbod zou komen. Nu moet er nog per soort een grootschalig risicoanalyseonderzoek worden uitgevoerd. Die enorme hoeveelheid "huiswerk" drukt het tempo dat volgens de bioloog zo broodnodig is.
Leuven schat dat er in de EU zo'n 12.500 exoten zijn gevestigd. Het overgrote deel daarvan veroorzaakt geen problemen. Zo'n 10 procent wordt vroeg of laat als invasief bestempeld, bijvoorbeeld als ze grote schade aan het plaatselijke ecosysteem kunnen aanrichten.
Zoals de Amerikaanse rivierkreeft, hier te zien op een foto op Twitter:
De zonnebaars is in bijna alle EU-lidstaten gevestigd, ook in Nederland. "Die soort kan zich massaal voortplanten", zegt Martijn Dorenbosch van de landelijke natuurbeschermingsorganisatie RAVON. "Er kunnen letterlijk 10.000 van die vissen in een klein vennetje zitten en ze vreten alles op", zei hij in het NOS Radio 1 Journaal.
De zonnebaarzen verdrukken in heidegebieden de inheemse libellen, amfibieën en sommige waterplanten. De beschermde knoflookpad, boomkikker en kamsalamander worden in ons land met uitsterven bedreigd vanwege de invasieve vis.
Ingewikkeld en kostbaar
Volgens Dorenbosch hebben de vissen zich hier kunnen vestigen doordat ze zijn uitgezet in het wild. Bijvoorbeeld door mensen die vissen in aquaria of vijvers houden. "Als ze van de baarzen af willen, lopen ze met het aquarium naar een natuurgebied of vijver en laten ze de vissen daar vrij."
Het is voor de autoriteiten een ingewikkelde en kostbare klus om een gevestigde exoot te bestrijden, zegt Leuven. Om bijvoorbeeld de muskusrat onder de duim te houden zijn de waterschappen jaarlijks 35 miljoen euro kwijt. "Dus aan die 66 soorten op de Unielijst heeft de overheid zijn handen vol."
